Επιστημονικό Συνέδριο
Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2012, 17:00

Εντευκτήριο Πανεπιστημίου Αθηνών, Κ. Παλαμάς
 

Οργάνωση - Επιμέλεια
Φώτης Καγγελάρης

Επιστημονική Επιτροπή
Νίκος Καλφάκης, Κώστας Μωραΐτης, Μάνος Στεφανίδης

Εισηγητές
 
Γιώργος Αριστηνός, Συγγραφέας

'Η έννοια του τυχαίου και του αστάθμητου στη Λογοτεχνία από τη σκοπιά της Αποδομητικής Θεωρίας'
Η θεωρία και το κριτήριο της αλήθειας εδράζονταν στο αποδεικτικό υλικό. Με τη θεωρία της αποδόμησης εισάγεται η έννοια του αστάθμητου των εννοιών, της διολίσθησης των νοημάτων.

Στέλλα Καλογεροπούλου, Δρ Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

'Η περιθωριοποίηση του προσώπου στις σύγχρονες δημοκρατίες και η συμβολή της τέχνης στη διαμόρφωση των σχετικών εννοιών: μια μελέτη βασισμένη σε παραδείγματα από το νεωτερικό θεατρικό και κινηματογραφικό λόγο'
...Οι διαχωριστικές γραμμές είναι δυσδιάκριτες όσον αφορά τα εμφανή αποτελέσματα της διαδικασίας μιας επιτυχούς κοινωνικής ενσωμάτωσης που αντανακλώνται όχι μόνο στην εξωτερική συμπεριφορά του ατόμου αλλά και στη συνειδητή σχέση με τον εαυτό του. Όμως η ικανοποίηση από τα κοινωνικά επιτεύγματα, η επιβεβαίωση από τις επαναλαμβανόμενες επιτυχίες στους τομείς που θεωρούνται σημαντικοί στις σύγχρονες κοινωνίες, η συνεχής και ευδόκιμη επένδυση στα σύμβολα, που πιστοποιούν την προσωπική ευτυχία μπορούν να μην έχουν καμία σχέση με τα βαθύτερα συναισθήματα αξίας ή απαξίας που καθορίζουν τη βαθύτερη σχέση με τον εαυτό του...

Νίκος Καλφάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

'Λάθη'
Ήθελε να πει "νερό" και έλεγε "συνταγματάρχης"
Ξεκινώντας από αυτή τη φράση του Νίκου Τσιφόρου θα εξετάσουμε μερικά από τα λάθη που οφείλονται σε βλάβες του εγκεφάλου. Θα αναφερθούμε σε ανθρώπους που κάνουν λάθη όταν μιλούν, κάνουν λάθη όταν επιχειρούν απλές ή πιο σύνθετες πράξεις ή δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν οικείες εικόνες. Άλλοι κάνουν λάθη όταν ανακαλούν γεγονότα της ζωής τους ή όταν επιχειρούν να ακολουθήσουν μια γνωστή διαδρομή και άλλοι, ενώ πάσχουν από μια σοβαρή νόσο όπως ημιπληγία ή τύφλωση, αγνοούν την ύπαρξή της. Η μελέτη αυτών των λαθών προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες που συμβάλλουν στη διευκρίνηση της λειτουργίας του εγκεφάλου...

Κώστας Κουρής, Ψυχοθεραπευτής, MA, Northeastern ILL University at Chicago

'Το λάθος και η σχέση του ανθρώπου με αυτό'
Η έννοια του λάθους για τον άνθρωπο υπονοεί την έννοια του σωστού ή του τέλειου, του αλάνθαστου. Ο άνθρωπος στην προσπάθεια του να μη διαπράξει το μεγαλύτερο λάθος που θα είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια της ίδιας του της ζωής, βιώνει έναν έντονο φόβο δημιουργώντας έτσι ισχυρές άμυνες γύρω από την σκέψη και μόνο του πιθανού λάθους. Οι κοινωνικές και προσωπικές προσδοκίες του 'σωστού' και η αποφυγή του 'λάθους' δημιουργούν σύγκρουση στη ψυχοσύνθεση του. Στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου είναι εξαιρετικά μεγάλη μπροστά στην αποδοχή του δικού του λάθους.

Παύλος Λέφας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Πατρών

'Λάθη και 'Λάθη''
Στην αρχιτεκτονική ο χαρακτηρισμός 'λάθος' είναι συνήθως -αλλά όχι πάντοτε- ένα χτύπημα κάτω από τη μέση: είναι ένας τρόπος παρουσίασης της αποτίμησης αυτής και του συστήματος αξιών που την στηρίζει ως των μοναδικά έγκυρων. Οι αρχιτέκτονες προτιμούν (λόγω καλής ανατροφής ή από το φόβο αντεκδίκησης) να περιγράφουν το 'λάθος' ελλειπτικά, χαρακτηρίζοντας το δικό τους έργο (και κάποιοι ίσως μαζί και αυτό του Michelangelo ή κάποιοι άλλοι του Le Corbusier) ως 'σωστό'. Από την άλλη το 'λάθος', με ή χωρίς εισαγωγικά, έχει έναν ανίερο σύμμαχο στην προσπάθειά του να επιβάλλει την αποδοχή του από το κοινό: τον χρόνο. Στη μεγάλη διάρκεια το λάθος ή το 'λάθος' σχεδόν πάντα δικαιώνεται -έτσι έγινε με τα ανήλιαγα σπίτια στις μεσαιωνικές πόλεις της Ευρώπης και έτσι έγινε με τον πύργο του Eiffel...

Κώστας Μωραΐτης, Αρχιτέκτονας, Αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Μ.Π.

'Η «Θέση» του Λάθους και οι Τέχνες Σχεδιασμού του Χώρου'
...Γίνεται προφανές πως σημαντικά «λάθη» σχεδιασμού καθορίζονται κύρια από την ασύμβατη θέση τους ως προς ένα «δομικό» περιβάλλον, ως προς ένα περιβάλλον δηλαδή οργανωμένων σχέσεων, οι οποίες θεωρούνται ως οργανωτικές σχέσεις δεδομένης ορθότητας. Το ορθό ή το λάθος, γίνονται στα παραδείγματα αυτών των τεχνών, με έμφαση κατανοητά ως ορθό ή λάθος ως προς τη θέση, ως «θέσει» ορθό ή λάθος. Η θέση είναι αυτή που καθορίζει τη «φύση» της αρχιτεκτονικής ή της τοπιακής ποιότητας κατά κύριο λόγο, την ορθόδοξη ή την ανορθόδοξη θεώρηση των συνθετικών τους στοιχείων.
Αυτή όμως η τελευταία παρατήρηση, για την ως προς τη θέση τους αν-ορθό-δοξη χρήση των αρχιτεκτονικών ή τοπιακών συνθετικών στοιχείων, πείθει επίσης για την ανατρεπτική και δημιουργική ποιότητα του «λάθους». Για τη δυνατότητα διολίσθησής του πέρα από τους εκφραστικούς φραγμούς του συνήθους πολιτισμικού, πολιτιστικού και πολιτικού ήθους.

Μαργαρίτα Νικολαΐδου, Ψυχαναλύτρια

'Το λάθος και η επίκληση του Άλλου'
Η αίσθηση του λάθους, το ενδεχόμενο της αποτυχίας δημιουργούν ορισμένες φορές στα υποκείμενα μια συνθήκη αγωνίας, θλίψης... Είναι η στιγμή της συνάντησης! Εκεί όπου το υποκείμενο καλείται να δώσει το παρόν με την πράξη και με την επιθυμία του. Στην ερωτική ζωή, στις σημαντικές αποφάσεις της ζωής του και όχι μόνο.
Επικαλείται τον Άλλο, με διάφορους τρόπους που πέραν από την κοινή λογική που μπορεί να έχουν, οργάνωση της συνάντησης, προετοιμασία κάτι στο τέλος δεν είναι αρκετό. Δημιουργείται το αίσθημα της αποτυχίας που μπορεί και να κατακρημνίσει το υποκείμενο. Στον ψυχαναλυτικό λόγο η θέση του ολισθήματος αναγιγνώσκεται μέσα από την επίπτωση του ασυνειδήτου μιας Άλλης σκηνής που λειτουργεί πέραν από την θέληση μας και της οποίας η δομή χαρακτηρίζεται από την έλλειψη. Το ζητούμενο μας είναι κατά πόσον μια ανάγνωση αυτής της αδυνατότητας μπορεί να επιτρέψει μια ζωτική μετακίνηση για ορισμένα υποκείμενα από τη θέση της αδυναμίας, οδηγώντας τα σε μια διακωμώδηση του τραγικού του πράγματος, εξ ου και το ευφυολόγημα.

Πέπη Ρηγοπούλου, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε.

'Διπλές εικόνες ή παίζοντας με το λάθος'
"Νεφέλης αρ είχομεν πόνους πέρι;" αναρωτιέται ο Τεύκρος στην Ελένη του Ευριπίδη. Διπλή ύπαρξη με διπλό ήθος, μοιχαλίδα και πιστή, και διπλή εικόνα, σύννεφο και γυναίκα, σε δύο τόπους, στην Τροία και στην Αίγυπτο, η Ελένη παρασύρει Τρώες και Έλληνες στο λάθος της μάταιης αλληλοσφαγής. Πίσω από το παιχνίδι του διπλού, η κατάδυση στην ουσία που περνά από τον διάλογο με τον έρωτα και τον Άδη. Αν το σύννεφο στο θέατρο είναι, από την εποχή των Νεφελών του Αριστοφάνη, συνώνυμο της απάτης που παγιδεύει στο λάθος, το σύννεφο είναι και στη ζωγραφική το μοτίβο που αλλάζει χίλιους ρόλους, ασκώντας μας στην δυσπιστία απέναντι στα όρια και τους όρους της αναπαράστασης. Από τον Νταλί ως τον Κλέε μια φρουτιέρα γίνεται το πορτρέτο του Λόρκα και ένα τοπίο μια ανθρώπινη μορφή ή μια θεατρική σκηνή. Η λάθος εικόνα μας για τον κόσμο μπορεί βέβαια να είναι καρπός νοσηρής παραίσθησης, μπορεί όμως, αντιθέτως, να είναι και εργαλείο που ανοίγει τον δρόμο για να διαβάσουμε αλλιώς τη ζωή και να κατανοήσουμε διαφορετικά το παιχνίδι της τρέλας με την φρονιμάδα.

Σπύρος Σακκάς, Καθηγητής Φωνητικής Αγωγής, Λυρικός Τραγουδιστής

'Μια περιπέτεια στο όνειρο'
Όταν ο Saint-Saens άκουσε τον 'Φεγγαρίσιο Πιερότο΄του Schonberg βγήκε επιδεικτικά από την αίθουσα φωνάζοντας με θυμό: 'Αυτό δεν είναι μουσική. Αυτό είναι ένα λάθος.' Αλήθεια, πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε το σωστό και το λάθος στη μουσική; Ποια είναι η περιπέτεια των μουσικών διαδρομών για να μπορέσουν να συλλάβουν την ουσία του ονείρου στην ανθρώπινη ψυχή;

Μάνος Στεφανίδης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Κριτικός-Ιστορικός Τέχνης

'ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΘΕΝΗΣ, Του Νεκρού Αδελφού
Το εικαστικό θρίλερ ενός άγνωστου αριστουργήματος'
Το μεγάλο έργο τέχνης μας παρατηρεί εξίσου ενώ το κοιτάζουμε? σε μία σχέση αμφίπλευρη. Όσο εμείς το προσεγγίζουμε και το ερμηνεύουμε, άλλο τόσο κι εκείνο μας καθορίζει, μετρά και αναμετράται με τις δυνατότητες και την συλλογική ευαισθησία της εποχής μας. Το ερώτημα είναι, υπάρχει δυνατότητα ουσιαστικής επικοινωνίας με το μεγάλο έργο τέχνης ή αυτό κρατά τα μυστικά του κι εμείς τις επισφαλείς βεβαιότητες και την ακαδημαϊκή κομπορρημοσύνη μας; Πιστεύω ακράδαντα πως τα ιστορικά καλλιτεχνήματα είναι φορές αμείλικτα με αντικαλλιτεχνικές εποχές και τις εκδικούνται με τον τρόπο τους που δεν είναι άλλος από τη σιωπή. Παρότι οι πάντες μιλούν γι' αυτά ναρκισσευόμενοι εκείνα κρατούν καλά τα μυστικά τους. Επειδή το μεγάλο έργο τέχνης δεν λειτουργεί σαν πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπισθεί μέσω της τυπικής λογικής αλλά ως αίνιγμα του οποίου η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι εξίσου αινιγματική. Ως χρησμός που ούτε λέγει, ούτε κρύπτει αλλά που τα υποδειγματικά σημαίνει. Παράδειγμα το υπό εξέταση έργο.
-Σε ποιον αυτό ανήκει ουσιαστικά και μεταφορικά;
-Πώς μπορεί να υποστηριχθεί η αυθεντικότητα του, δηλαδή η βαθύτερη αλήθεια του σε μία κοινωνία καχύποπτη προς οτιδήποτε γνήσιο και χρόνια εθισμένη προς το κίβδηλο;

 
Δρ. Σταύρος Συμινελάκης FEBCTS, Διευθυντής Καρδιοχειρουργικής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων

'Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά, ο δε καιρός οξύς, η δε πείρα σφαλερή, η δε κρίσις χαλεπή. Μία παλιά αλλά διαχρονική γνώμη για το ιατρικό λάθος ή σφάλμα.'
Σκοπός της εισήγησης αυτής δεν είναι η παρουσίαση της ιατρικής αμέλειας από κάθε άποψη (ηθική, νομική, οικονομική κλπ), διότι πολλά έχουν γραφεί περί αυτής, αλλά μια διαφορετική θεώρηση και προσέγγιση με περιεχόμενο που κατευθύνεται στην αναγνώριση της διαδικασίας πραγματοποίησης των σφαλμάτων και της πρόληψης τους, ιδίως κατά τη διάρκεια των χειρουργικών πράξεων, οπότε και η ζωή του ασθενούς βρίσκεται κάτω από την απόλυτη «εξουσία» του ιατρού.
Την πιθανότητα λάθους δεν ανέχονται τα δογματικά/υπερβατικά-μεταφυσικά συστήματα που θεωρούν ότι η «αλήθεια» αποκαλύπτεται σε όποιον είναι «αγνός» και «ηθικός». Η επιστήμη όμως είναι μια ορθολογική-κριτική κατασκευή χωρίς αξιώσεις απόλυτης και «άνωθεν» αποκεκαλυμμένης αλήθειας, άρα τα λάθη είναι αναμενόμενα, ίσως ακόμα και ευπρόσδεκτα υπό μία έννοια!
Οι επιστημονικές θεωρίες, οπότε και οι ιατρικές θεωρίες, χρειάζονται ίσως περισσότερο τη διάψευση του λάθους από την επιβεβαίωση του ορθού (κατά τις επιστημολογικές θεωρίες του Sir Karl Popper) προκειμένου να κριθούν, αλλά και για να παράγουν νέα επιστημονική γνώση. Τις περισσότερες γνώσεις μας τις οφείλουμε στα σφάλματά μας (Ησίοδος). Μην ξεχνούμε άλλωστε ότι το 50% των ιατρικών γνώσεων απαξιώνεται εντός μίας δεκαετίας.

Ώρες Εισηγήσεων
17:00 Έναρξη, 17:20 Μ. Στεφανίδης, 17:40 Σ. Καλογεροπούλου, 18:00 Κ. Κουρής, 18:20 Μ. Νικολαΐδου, 18:40 Σ. Συμινελάκης, 19:00 Ν. Καλφάκης, 19:20 Γ. Αριστηνός, 19:40 Π. Λέφας, 20:00 Κ. Μωραΐτης, 20:20 Π. Ρηγοπούλου, 20:40 Σ. Σακκάς

Ημερίδα

Εκφάνσεις της μάσκας στη ζωή, την τέχνη, την τελετουργία

Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2012, 17:30

Κέντρο Τεχνών

Πάρκο Ελευθερίας, Βασ. Σοφίας

Επιστημονική Επιτροπή
Αθηνά Σχινά, Θανάσης Μουτσόπουλος, Δήμητρα Κονδυλάκη

Οργάνωση Ημερίδας
Φώτης Καγγελάρης

Συμμετέχοντες

Γιώργος Αστρινάκης, Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής

'Ο Δρόμος της Μάσκας'
'Ο Δρόμος της Μάσκας' είναι μια θεραπευτική - εκπαιδευτική μεθοδολογία που στηρίζεται στην προσωπική βιωματική εμπειρία, σαν προϋπόθεση για μια θεωρητική προσέγγιση της επικοινωνίας, της εμψύχωσης των ομάδων και της ψυχοθεραπείας.
Μέσω της 'μάσκας' που χρησιμοποιείται σαν μεταβατικό ή ενδιάμεσο αν θέλετε αντικείμενο, δίνεται η δυνατότητα στον καθένα να διατυπώσει τις σκέψεις του, τις φαντασίες του, τα συναισθήματά του, αποτυπώνοντας τα σε ένα απτό και πραγματικό δημιούργημα που δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια τη μάσκα.

Νατάσσα Ζούκα, Χορογράφος - Κινησιολόγος - Ηθοποιός

'Ουδέτερη μάσκα: η μάσκα όλων των μασκών'
Η ουδέτερη μάσκα -masque neutre- είναι ένα ιδιαίτερο θεατρικό εργαλείο. Ένα πρόσωπο που προτείνει την αίσθηση της φυσικότητας και της σιωπής. Αναδεικνύει την ουσιαστική παρουσία του ηθοποιού στο χώρο και στο περιβάλλον του. Του επιτρέπει να παρατηρεί, να αντιλαμβάνεται, να αισθάνεται, να αγγίζει τα συνηθισμένα πράγματα με την φρεσκάδα της πρώτης φοράς. Δημιουργεί αυτονομία ανάμεσα στο σώμα και το πρόσωπο. Ο ηθοποιός δεν περιγράφει αλλά μπαίνει στην καρδιά της δράσης μέσα από ένα ταξίδι εξερεύνησης των φυσικών στοιχείων: ΝΕΡΟ - ΓΗ - ΦΩΤΙΑ - ΑΕΡΑΣ.

Φώτης Καγγελάρης, Δρ Ψυχοπαθολογίας

'Το ταξίδι και η μάσκα - σημειολογικές επισημάνσεις'
Εκείνο που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε είναι ότι η Μάσκα ως πολιτισμική καταβολή της ανθρωπότητας είτε μέσω μιας προ-θρησκευτικής εκδοχής (ανιμισμός, μαγεία,...) είτε στο πλαίσιο μιας οργανωμένης θρησκευτικής έκφρασης (ινδουισμός, βουντού,...) υπηρετεί την επιθυμία του ανθρώπου να επιβληθεί στις δυνάμεις της φύσης με εξω-φυσικά προλογικά μέσα. Όπως και σήμερα συμβαίνει εξ άλλου στον Δυτικό άνθρωπο όταν κάνει λιτανείες ή προσεύχεται, με σκοπό τη συνοχή, διατήρηση και ασφάλεια της κοινότητας. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα αρχαίο μηχανισμό ταύτισης με τις δυνάμεις της επιθυμίας ή του φόβου και την προσωποποίησή τους για να περάσουν στη διάσταση της ορατής πραγματικότητας. Κατ' αυτόν τον τρόπο γίνονται συνοδευτικές ή αποτρεπτικές διαδικασίες στην πορεία του ανθρώπου από τη γέννηση στο θάνατο, στην προσδοκία του ανθρώπου για ευτυχία.

Σίμος Κακάλας, Σκηνοθέτης

'Λιωμένο Βούτυρο: η μάσκα στη θεατρική παράσταση'
Με αφορμή την τελευταία μου δουλειά στο θέατρο: Λιωμένο Βούτυρο, θα παρουσιάσω μερικές σκέψεις και σκηνοθετικές λύσεις όσον αφορά τη χρήση και τον ρόλο των μασκών στη σκηνή.

Δήμητρα Κονδυλάκη, Δρ Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Δραματολόγος

'Το θέατρο στην αναζήτηση μιας χαμένης πνευματικότητας:
μάσκα και δημοτικό τραγούδι. Με αφορμή το Γλέντι, μια παράσταση της ομάδας Ανέμη σε σκην. Μαρίας-Λουίζας Παπαδοπούλου'
Από την αρχαία τραγωδία ως τα παραδοσιακά τελετουργικά θέατρα της Ανατολής, το προσωπείο σχετίζεται λειτουργικά με την απόδοση της αρχετυπικής διάστασης των χαρακτήρων. Τα δημοτικά τραγούδια από την άλλη και ιδίως οι έντονα αφηγηματικές παραλογές, με πληθώρα μοτίβων που παραπέμπουν σε αρχαιοελληνικούς μύθους ή τραγωδίες, προσφέρονται προς δραματοποίηση και καλούν ιδανικά τη χρήση μάσκας στην ερμηνεία. Με αφορμή τη δραματοποίηση των παραλογών Της Λιογέννητης ή το τραγούδι του Χαρζανή και Του Νεκρού Αδελφού σε μια παράσταση με ανθρωπολογική κατεύθυνση από την ομάδα Ανέμη, η εισήγηση εξετάζει την ιδιαίτερη σύνδεση της μάσκας με την αναπαράσταση των δημοτικών τραγουδιών.

Θανάσης Μουτσόπουλος, Ιστορικός Τέχνης

'Γυμνό με μάσκα: από τον Man Ray και τα ερασιτεχνικά πορνό στη φαντασμαγορία του Stanley Kubrick'
Ως γνωστόν (στον δυτικό κόσμο) η μάσκα χρησιμοποιείται ενίοτε για να κρύψει την ταυτότητα του χρήστη έτσι ώστε αυτός (-η) να μπορεί να δραστηριοποιηθεί πολύ πιο ελεύθερα με την ταυτότητα καλυμμένη. Σε κανένα άλλο καλλιτεχνικό παράδειγμα δεν συναντούμε μεγαλύτερο επικοινωνιακό παράδοξο από το μοτίβο του "γυμνού με τη μάσκα" όπου το υποκείμενο επιλέγει (;) να μην αφήσει τίποτε κρυφό πλην του προσώπου-ταυτότητας.

Πηνελόπη Πετσίνη, Θεωρητικός Τέχνης - Φωτογραφίας

'Ralph Eugene Meatyard: Το οικογενειακό άλμπουμ των Lucybelle Crater και άλλες Παραστατικές Φωτογραφίες'
Από τα πιο γνωστά έργα του Ralph Eugene Meatyard, το "Οικογενειακό άλμπουμ των Lucybelle Crater", κυκλοφόρησε το 1974, δύο χρόνια μετά το θάνατό του, με την επιμέλεια της οικογένειας και των φίλων του. Η κωμικοτραγική, γκροτέσκο αλλά και εξαιρετικά γοητευτική σειρά των 64 εικόνων, αποτελεί μια προσομοίωση ενός κοινού οικογενειακού λευκώματος όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι ονομάζονται Lucybelle Crater και απεικονίζονται φορώντας φτηνές αποκριάτικες μάσκες -μια αντανάκλαση του προσωπείου που όλοι "φοράμε" μπροστά στην κάμερα- ενώ οι χειρόγραφες λεζάντες που συνοδεύουν τα σκηνοθετημένα "στιγμιότυπα" εντείνουν την αίσθηση της ανοικειότητας και του αλλόκοτου. Το οικογενειακό άλμπουμ των Crater παρουσιάζει μια θεώρηση της οικογενειακής ζωής που αμφισβητεί τη συνήθη λογική της οικογενειακής αναπαράστασης: μια αλλόκοτη εκδοχή οικογενειακών φωτογραφιών που διερευνά τις αντιθέσεις μεταξύ νεότητας και θνησιμότητας, αλλά και οικειότητας και ανοικειότητας, εμφανούς και κρυμμένου.

Αλέξανδρος Πολίτης, Ιστορικός Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

'Η Μάσκα στα Κόμικς'
Μια απόπειρα καταγραφής των αρχών που διέπουν τη σχέση μάσκας-κόμικς. Με επίκεντρο τον τύπο του μασκοφόρου πολέμιου του 'κακού' η δυτική κοινωνία δημιουργεί μια νέα μυθολογία, όπου η μάσκα υποκειμενικοποιείται προσδίδοντας στον ήρωα ποιότητες που τον ενδυναμώνουν, επιτρέποντάς του να αφήσει τον αδύναμο πραγματικό εαυτό του και να ασχοληθεί με την πάταξη του εγκλήματος.

Αθηνά Σχινά, Κριτικός και Ιστορικός Τέχνης

'Μάσκα και μεταμφίεση: τελετουργικές και εικαστικές εκδοχές'
Εκτός από το θέατρο, τελετουργικό χαρακτήρα διαθέτουν και τα λατρευτικά δρώμενα, στα οποία η μάσκα αποκτά ανιμιστικά γνωρίσματα. Στις πρωτόγονες φυλές - έτσι όπως τις εκλαμβάνει ο δυτικός πολιτισμός - εκεί όπου ο ορατός κόσμος συνέχεται με τον αθέατο και οι διεργασίες του ενός επενεργούν ή επηρεάζουν τον άλλον, φαινόμενα και νομοτέλειες ετεροκαθορίζονται και συνεχώς αναδιαμορφώνονται, μέσα από μια συμπαντική ανακύκλωση, όπου τίποτε δεν εξαφανίζεται οριστικά και αμετάκλητα.

Ώρες Εισηγήσεων
17:30 Αθηνά Σχινά, 17:50 Σίμος Κακάλας, 18:10 Πηνελόπη Πετσίνη, 18:30 Αλάξανδρος Πολίτης, 18:50 Φώτης Καγγελάρης, 19:10 Νατάσσα Ζούκα, 19:30 Δήμητρα Κονδυλάκη, 19:50 Γιώργος Αστρινάκης, 20:10 Θανάσης Μουτσόπουλος

Επιστημονικό Συνέδριο

Παρασκευή 13 Μαΐου 2011

Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων

Ακαδημίας 50, Αμφιθέατρο Α. Τρίτση, ισόγειο

Επιστημονική Επιτροπή

Κωστής Αντωνιάδης, Μάνια Βιδαλάκη, Φώτης Καγγελάρης

Επιστημονικά Υπεύθυνος

Φώτης Καγγελάρης

(Απογευματινή συνεδρία, έναρξη 17:00)

Συμμετέχουν

Δημήτρις Βεργέτης, Ψυχαναλυτής, Διευθυντής Περιοδικού "αληthεια"

'Πέραν της ζωής, εντός της τέχνης: Η μελαγχολία'
Στο πένθος το αντικείμενο δεν είναι νεκρό. Επιβιώνει πέραν της απώλειας του. Το ίδιο ισχύει κατά μείζονα λόγο στη μελαγχολία, όπου το μεν αντικείμενο παραμένει εντός της ζωής, καίτοι νεκρό, το δε υποκείμενο διάγει βίο νεκρού, παρότι δεν έχει αποβιώσει. Αυτή η διπλή ανακάλυψη του Φρόυντ αποτέλεσε τομή στη σύγχρονη σκέψη. Πένθος και μελαγχολία επανεδαφοποιούν (reterritorialiser) το επέκεινα της ζωής στην προσίδια ενδοχώρα της, απορυθμίζοντας και υποσκάπτοντας κάθε έννοια ορίου και διαφοράς. Συχνά σε αυτή την αδιαφοροποίητη ζώνη καταχωρείται η γεμάτη σφρίγος καλλιτεχνική παραγωγικότητα του ‘νεκρού’ υποκειμένου. Μελαγχολία, ιδιοφυία και δημιουργία αποτελούν ένα αινιγματικό τρίο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Φρόυντ, ο Λακάν και ο Ντερριντά είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι στάλκερ για μια επίσκεψη σε αυτή την ανοριοθέτητη ζώνη.

Μάνια Βιδαλάκη, Κλινική Ψυχολόγος

'Μορφές - σύμβολα σε τελετές χωρίς κάθαρση. Η περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα'
Η κοινωνική ομάδα διαμορφώνει χώρους και τρόπους διεργασιών των συναισθηματικών, πνευματικών και κοινωνικών της αναγκών. Δημιουργεί τελετές που ενισχύουν τις σχέσεις των μελών και την πίστη τους σε κοινές αξίες και στόχους. Δομεί σύμβολα και αναπαραστάσεις που πλαισιώνουν τόσο την ψυχική όσο και την πολιτισμική της λειτουργία. Η ομάδα μπορεί να συγκινηθεί από μια ανθρώπινη ιστορία, από μια στάση ζωής ή από την έκβαση κάποιων γεγονότων. Μπορεί να αναζητήσει ή να δημιουργήσει μια ηρωικοποίηση. Πέραν της ισχύος της συμβολοποιημένης μορφής, η τελετουργική της χρήση και διάρκεια μας προκαλεί να διερευνήσουμε τα στοιχεία που την συνθέτουν. Κάνοντας μια αναδρομή στην περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα παρατηρούμε ότι η ένταση και η πληθωρικότητα των εκδηλώσεων συγκινησιακής φόρτισης υφαίνουν ένα νέφος που όσο πυκνώνει γίνεται θολό. Τα στοιχεία του γίνονται δυσδιάκριτα. Σταδιακά, όσο η έκτασή του απλώνεται, τόσο η υφή του αλλάζει, αραιώνει, η έντασή του εκτονώνεται, γίνεται λιγότερο ορατό. Χωρίς σταθερή νοηματοδότηση, χωρίς δικαίωση- "κάθαρση ", οι επικοινωνιακοί μηχανισμοί
καθιστούν την περίπτωση εφήμερη και την καταδικάζουν στη κοινωνική λήθη.

Κατερίνα Μάτσα, Διεθύντρια-Ιατρός Ε.Σ.Υ., Επιστημονικά Υπεύθυνη της Μονάδας Απεξάρτησης "18 Άνω"

'Ο τοξικομανής και η "κρύπτη". Η προβληματική του ανέφικτου πένθους'
Η νεωτερική αστική κοινωνία, προπαντός στην εποχή της ιστορικής παρακμής της, χαρακτηρίζεται από την μαζική απώθηση του θανάτου και του πένθους, την ίδια στιγμή που όλα διαδραματίζονται κάτω από το φάσμα της καταστροφής και του θανάτου. Ο τοξικομανής, ένας ζωντανός-νεκρός, αναζητά απελπισμένα την κατάργηση των ορίων ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, οδεύοντας επέκεινα του χάσματος που τα χωρίζει. Με την επικίνδυνη συμπεριφορά της χρήσης ουσιών προκαλεί τον θάνατο για να τον ακυρώσει. Σε κάποιες περιπτώσεις, η τοξικομανία διαρθρώνεται γύρω από την από προβληματική του ανέφικτου πένθους. Ο αγαπημένος νεκρός στοιχειώνει μέσα στο ζωντανό υποκείμενο, εγκιβωτίζεται σε μια «κρύπτη» στον ψυχισμό του. Το τραυματικό γεγονός της ανεπανόρθωτης απώλειας, ένα καλά κρυμμένο μυστικό που συχνά συνοδεύεται από αίσθημα ντροπής και παραμένει γι’ αυτό ανείπωτο, ακατονόμαστο, αδιανόητο. Η απώλεια, ο τραυματισμός δεν ξεπερνιέται, το πένθος δεν επιτελείται, κι η «κρύπτη» κρατά το υποκείμενο, ατομικά και διαγεννεακά, σε μια παθολογική ταύτιση με τον νεκρό. Τα ναρκωτικά έρχονται να παίξουν το ρόλο του υποκατάστατου μιας αινιγματικής απουσίας κι ο θάνατος σαν φάντασμα πλανιέται μέσα στην οικογένεια, ακόμα και στις επόμενες γενεές. Το επέκεινα γίνεται ταυτόχρονα παρόν και απόν.

Σάββας Μιχαήλ, Συγγραφέας

'Επέκεινα της ουσίας: η συνάντηση του Πλάτωνα με τον εξόριστο Ποιητή'
Ως γνωστόν, οι ποιητές εξορίζονταν από την πλατωνική Πολιτεία. Ο ορίζοντας, όμως, που ανοίγει ο Πλάτων για μια ανάβαση προς την ανυπόθετον αρχήν, επέκεινα της Ουσίας, χαράζει την προοπτική μιας μελλοντικής επανεύρεσης με την εξόριστη Ποίηση, όπως δείχνουν οι περιπτώσεις του Ντάντε, του Πάουλ Τσελάν και του Ανδρέα Εμπειρίκου.

Κωνσταντίνος Μίχος, ομάδα χορού "Λάθος Κίνηση"
'Αυτό εδώ είναι το χέρι μου'

Κώστας Μωραϊτης, Αρχιτέκτονας, Αναπληρωτής Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π

'Το τοπίο «πέραν του κόσμου αυτού». Συμβολική διαμόρφωση ήθους και πραγματιστική κατασκευή'
Αν η μεταθανάτια συνθήκη υποδεικνύεται κατ’ εξοχήν «ως κόσμος άλλος». «πέραν» του κόσμου αυτού, τότε πρέπει να επισημάνουμε συμπληρωματικά πως διαθέτει επίσης τοπιακό προσδιορισμό. Ηλύσια πεδία, ειδυλλιακό τοπίο στα πέρατα της γης «όπου βρίσκεται ο ξανθός Ραδάμανθυς και οι άνθρωποι διαμένουν, χωρίς πόνους σε διαρκή ευτυχία». Νήσος των Μακάρων, Παράδεισος ή, στην αντίπερα όχθη μιας τοπιακής επίσης προσέγγισης, Άδης, Τάρταρα, Κόλαση.

Αλλά το τοπίο δεν υποδεικνύει τη διαφορά από την καθημερινότητα της ζωής, στην περίπτωση των μεταθανάτιων συσχετισμών μόνο. Σε όλο το εύρος της νεώτερης δυτικής ιστορίας, η θεώρηση και η ερμηνεία του τοπίου, οι παραστάσεις της απόδοσής του στην τέχνη και οι υλικές διαμορφώσεις της κηποτεχνίας και της τοπιοτεχνίας, συσχετίζονται με πολιτιστικά και πολιτικά πρότυπα. Με εξιδανικευμένα υποδείγματα τοπίων δηλαδή, πέραν της συνήθους καθημερινότητας, προς τα οποία οι πραγματικοί τόποι της κοινωνικής διαβίωσης και πολύ ευρύτερα τα κοινωνικά ήθη, θα όφειλαν να συμμορφώνονται.

Αυτή η φαντασιακή και συμβολική θέσμιση των τοπιακών θεωρήσεων, πέραν του κόσμου αυτού, προς πολιτιστική και πολιτική συμμόρφωσή του εντούτοις, αποτελεί τη συνολικότερη ίσως εκδοχή της συνθήκης, σύμφωνα με την οποία αυτό που υπάρχει εδώ δε μπορεί να δομηθεί, ως πραγματιστική και υλική κατασκευή, παρά μόνο σε συσχετισμό με αυτό που υπάρχει «πέραν» της απτής συνήθους πραγματικότητας. Με διαφορετική διατύπωση, η πραγματιστική και υλική κατασκευή του τοπίου δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε συμπαρουσία με τη συμβολική τάξη συγκρότησής του, διαρκώς επανατοποθετώντας το επέκεινα στην εσώτερη εστία του ενθάδε και του οίκαδε.

Μαρία Πίνιου - Καλλή, τ. Πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου Κέντρων Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων - Εμπειρογνώμων Ύπατης Αρμοστείας Ο.Η.Ε

'Βασανιστήρια: Επέκεινα της ανθρώπινης κατάστασης'
Τα βασανιστήρια, όπως και ο θάνατος, είναι το όριο του επέκεινα. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι αν επιβιώσεις από βασανιστήρια, έχεις γίνει ένα άλλο άτομο που έχει μνήμη του γεγονότος. Πολλές φορές βγαίνεις καλύτερος, πολλές φορές όμως, ο τρόμος και η ταπείνωση που υπέστης, σε κάνουν να βυθίζεσαι σε μια σιωπή που αποτελεί συνέχεια αυτού που υπέστης

Μαριλένα Πρωίμου, Διδάσκουσα Ανοιχτό Πανεπιστήμιο

'Το Επέκεινα στον Ελύτη (με αφορμή, το έτος Ελύτη)'
Αντικείμενο της ανακοίνωσης είναι ο εντοπισμός του υπερβατικού στο δοκιμιακό του έργο του Ελύτη ο οποίος αναδεικνύεται ως «ο απώτερος στόχος» του. Για το λόγο αυτό διερευνώνται οι ιδεολογικές συγγένειες του ποιητή με τη θεωρία του υπερρεαλισμού και τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Ακολουθώντας τόσο τη διαλεκτική των Προσωκρατικών και του Πλάτωνα όσο και του υπερρεαλισμού, καταδεικνύεται ότι ο ποιητής προσέγγισε την αντίληψη της ζωής ως ένα αέναο γίγνεσθαι, που οδηγεί δυνάμει στην αποκάλυψη της βαθύτερης αλήθειας που τη διέπει .Η «καθαρή συνειδητοποίηση του κόσμου» κατά τον υπερρεαλισμό συσχετίζεται με την νεοπλατωνική «εικόνα»-έκφραση κατ’ αναλογία μιας νοητής πραγματικότητας-, η υπερρεαλιστική συμφιλίωση των αντιθέτων με την ηρακλείτεια «διχόνοια» και «αρμονία»,η πλατωνική «γεωμετρία»με τη θεωρία του Κυβισμού και την αναγωγή σε σταθερές αρχές της Νόησης και των Ιδεών. Ανάμεσα στις τελευταίες και η νεοπλατωνικής προέλευσης παρουσία μυστηριακού Φωτός στην ελληνική φύση παίρνει κεντρική θέση στην κοσμοθεωρία του Ελύτη (ηλιακή μεταφυσική). Με αυτόν τον τρόπο η ιδεαλιστική αρχαιοελληνική φιλοσοφική παράδοση συγκλίνει με το υπερρεαλιστικό αίτημα για μεταμόρφωση της πραγματικότητας μέσω του ονειρικού-θαυμαστού στοιχείου, αποδεικνύοντας ότι η καθαρή θεώρηση μιας υπερβατικής πραγματικότητας –συχνά με τη βοήθεια της ποιητικής εικόνας- συνοψίζει την «ουσία» της ιδεολογικής αναζήτησης του ποιητή.

Μάνος Στεφανίδης, Ιστορικός Τέχνης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

'Ζωγραφίζοντας το επέκεινα ή ποιος φοβάται τα θαλερά πρόσωπα του κυρίου Θήτα?
Στη τέχνη περισσότερο από τα έργα, ο θεατής παρατηρεί το πρόσωπό του. Παρατηρεί τον εαυτό του τη στιγμή που προσπαθεί να κατανοήσει. Επίσης η τέχνη, ως φορέας μείζονος συγκίνησης έχει τη δυνατότητα της κάθαρσης, μέσα από πολλές υπόγειες διαδικασίες με τις οποίες μαθαίνουμε να μην φοβόμαστε τους φόβους μας. Λειτουργώντας δι' έρωτος, η τέχνη καθιστά ορατό το αόρατο, οικεία τα πρόσωπα του θανάτου, μαθαίνοντας μας εν τέλει να αγαπάμε τον κύριο Θήτα. Γιατί ο λεγόμενος φόβος του θανάτου είναι περισσότερο φόβος για τη ζωή.

Πέτρος Τατσόπουλος, Συγγραφέας

'Η Υστεροφημία - κίνητρο και τροχοπέδη'
Πολλοί δημιουργοί είναι όμηροι της υστεροφημίας -σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται φενάκη- με αποτέλεσμα να συνομιλούν μάλλον μαζί της παρά με τους συγχρόνους τους. Τα ιλαροτραγικά αποτελέσματα της εμμονής αποτυπώνονται στο έργο τους.
Η παράδοξη αυτή μεταθανάτια τακτική ενόσω ο δημιουργός είναι ακόμη εν ζωή προσδίδει στο έργο του μια αλλόκοτη διάσταση.

Θεόφιλος Τραμπούλης, Κριτικός Τέχνης, Επιμελητής Εικαστικής Έκθεσης

'Επέκεινα: ο ενδιάμεσος χώρος'
Κάθε στοχασμός για το επέκεινα, για ό,τι βρίσκεται πέρα από τα όρια, είναι, στην ουσία, αναστοχασμός για την πραγματικότητα. Κάθε απόπειρα περιπλάνησης στις δύσκολες χώρες που βρίσκονται πέραν των ορίων -η Νέκυια, τα ταξίδια στις Ουτοπίες, η υπέρβαση του σώματος στον Ντε Σαντ - δεν γίνεται παρά για να επιστρέψει ο ριψοκίνδυνος περιηγητής στον τόπο από τον οποίον ξεκίνησε με καινούργια εφόδια που μόνον με το ταξίδι αυτό θα μπορούσε να έχει αποκτήσει. Από την άποψη αυτή, η τέχνη, ως κατεξοχήν πέρα από το συμβολικό δεν είναι παρά ένα προνομιακό πεδίο για να επιστρέψουμε στην πραγματικότητα και να την διερευνήσουμε με τη γλώσσα αποκλειστικά των μορφών. Η πολιτική διάσταση της τέχνης δεν έγκειται καταρχάς στην πολιτική της θεματολογία ή στη μορφική διαχείριση του πολιτικού λεξιλογίου. Έγκειται στη μεταφορά και την συμπύκνωση του πολιτικού, στη δημιουργία ενός ενδιάμεσου χώρου, του μόνου δυνατού επέκεινα.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου θα επιχειρηθεί η προσέγγιση της διάστασης του Επέκεινα στη Φωτογραφία

(Πρωινή συνεδρία, έναρξη 10:00)

Συμμετέχουν

Κωστής Αντωνιάδης, Καθηγητής Τ.Ε.Ι. Αθήνας

'Η φωτογραφία χωρίς οδηγό ανάγνωσης'
Οι φωτογραφίες μάς δίνονται πάντοτε με ένα οδηγό ανάγνωσης. Ο οδηγός αυτός είναι ενσωματωμένος στη μορφή τους και ενισχύεται από το περιβάλλον μέσα στο οποίο παρουσιάζονται. Έτσι λοιπόν, από το οικογενειακό λεύκωμα μέχρι την εφημερίδα, αυτό που μπορούμε να δούμε στις φωτογραφίες είναι αυστηρά προδιαγεγραμμένο. Εντούτοις κάτι μας κάνει να πιστεύουμε πως μας δείχνουν περισσότερα από αυτά που μας επιτρέπεται να δούμε. Το θέμα της εισήγησής μου στηρίζεται στην υπόθεση να τις συλλάβουμε ατελείς, κατά κάποιο τρόπο απροετοίμαστες, και να παραβιάσουμε τον κανόνα τους. Τι θα δούμε τότε;

Δημήτρης Μαστοράκος, Φωτογράφος

'Αναζητώντας …ένα τόπο πριν…ένα τόπο μετά…'
Αναζητούμε ένα «τόπο πριν» από την προσωπική και την συλλογική μας διαμόρφωση, τον «τόπο του ασυνειδήτου», για τον J.Lacan, τον «πρωταρχικό τόπο» του M. Heidegger, τον «μυστικό τόπο» του Wittgenstein, όπου εδράζει ένα «πραγματικό» που δεν μπορεί να ειπωθεί, ούτε να κατηγοριοποιηθεί, ή να μπει σε τάξη, μη αναγνωρίσιμο επίσης από την δική μας αντίληψη. Στην ουσία όμως αναζητείται και ένας «τόπος μετά», μιας και η Ιθάκη σαν τόπος προορισμού και το ταξίδι σαν χώρος δοκιμασίας και ανάπτυξης του φαντασιακού-συμβολικού, έχουν δημιουργήσει έναν άλλο Οδυσσέα, έναν άλλο «τόπο». Ανάμεσα σε αυτό το πριν και το μετά έρχεται η φωτογραφία, ανεξάρτητα από την διαμόρφωσή μας και μας εξαναγκάζει σε παρατήρηση, μας προτείνει ένα «τόπο τώρα».

Μπορούμε να θεωρήσουμε την φωτογραφική πράξη ως μια τομή στην ταινία του Mobius, μια τομή στον χωροχρόνο, που δυνητικά φέρνει μπροστά μας μια εικόνα στην οποία το συνειδητό και το ασυνείδητο συνυπάρχουν. Το φαντασιακό, το συμβολικό και το πραγματικό σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου εξαναγκάζονται να εμφανισθούν, να εκτεθούν. Κάθε κλικ της φωτογραφικής μηχανής, ανεξάρτητα από το θέμα, συνιστά ένα «ακαριαίο κοίταγμα», πέρα από τις συμβάσεις, σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και υπό διαμόρφωση «τόπο». Είναι μια ευκαιρία για να δούμε το «πραγματικό». Σε αυτό κατά την γνώμη μας οφείλεται η έλξη που ασκεί επάνω μας κάθε φωτογραφία και ο φόβος στην θέα κάθε φωτογραφίας, αυτό το στιγμιαίο τρέμουλο που το «σώμα» καταλαβαίνει, προέρχεται μάλλον από το αναμενόμενο χάσιμο αυτής της ευκαιρίας.

Ηρακλής Παπαϊωάννου, Επιμελητής Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

'Σκεπτογραφίες: are you Serio(u)s?'
Τη δεκαετία του ΄60 ο Αμερικανός Ted Serios με τη βοήθεια του διακεκριμένου ψυχιάτρου Jules Eisenbud συμμετείχε σε μια σειρά πειραμάτων στη διάρκεια των οποίων πρόβαλε εικόνες με τη δύναμη της σκέψης πάνω σε φωτοευαίσθητα υλικά πολαρόιντ, σχηματίζοντας ασαφείς και ελαφρά ακαθόριστες εικόνες για τις οποίες επινοήθηκε ο όρος Τhoughtographs (Σκεπτογραφίες). Η διαδικασία αμφισβητήθηκε παρότι συνήθως γινόταν παρουσία μαρτύρων. Πώς η φωτογραφική πράξη, βασισμένη στην κλασική φυσική και χημεία, περνά στον χώρο του επέκεινα, μιας δράσης που βρίσκεται έξω από τα όρια της γνώσης μας για τον κόσμο; Η σχεδόν εξ επαφής δημιουργία αυτών των εικόνων θέτει αναμφίβολα επίσης το ερώτημα: πόσο πραγματικά κοντά είναι το επέκεινα, ακόμη κι όταν βρισκόμαστε μέσα στα όρια του συμβατικού χωροχρόνου;

Ηώ Πάσχου, Διδάσκουσα Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων - Τ.Ε.Ι Αθήνας , Φωτογράφος

'Η Φωτογραφία πέρα από τη γραφή και το φώς. Μια μελέτη πάνω στα όρια της πραγματικότητας'
Με την εισήγηση αυτή θα προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε τα καλλιτεχνικά κινήματα των αρχών του 20 αιώνα που έθεσαν τις βάσεις για την νέα αντίληψη της φωτογραφικής αναπαράστασης. Ξεκινώντας με την εμφάνιση του Σουρεαλισμού μετά τον Α παγκόσμιο πόλεμο και φτάνοντας μέχρι την Νέα Αντικειμενικότητα θα ακολουθήσουμε τους φωτογράφους εκείνους όπου βασιστήκαν στην πραγματικότητα αλλά την αλλοίωσαν ή την παραμόρφωσαν με την δύναμη του ονείρου, με την αλλοίωση της φωτογραφικής ύληςκαι με την αποδόμηση του κάδρου.
...
Οι προσδοκίες για την πιστή αποτύπωση της φωτογραφίας ανατρέπονται και δίπλα στην εικόνα του ρεαλισμού που μας αποκαλύπτει η λογική, έρχεται η καλλιτεχνική φαντασία ν' ανοίξει τον δρόμο για μια άλλη διάσταση της πραγματικότητας, σκοτεινή και ανήσυχη όπου κυριαρχεί το όνειρο, το υποσυνείδητο, στον μετά- φωτογραφικό κόσμο.

Τάκης Τζίμας, Διευθυντής Περιοδικού Φωτογράφος, Επίκουρος Καθηγητής Φωτογραφίας

'Το χρονικό της εφεύρεσης της φωτογραφίας. Στο Επέκεινα του παρασκηνίου'
Πώς μεθοδεύτηκε η δημόσια παρουσίαση της εφεύρεσης της φωτογραφίας στην Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών της Γαλλίας, τη Δευτέρα 19 Αυγούστου 1839; Γιατί υποχρεώθηκε το Γαλλικό κράτος να αγοράσει τη νέα εφεύρεση και γιατί έδωσε μεγάλα, για την εποχή, ποσά; Τι σχέση έχει ο βουλευτής των Πυρηναίων Francois Arago με την... Δαγγεροτυπία; Τι αντιπροσωπεύουν οι κωδικοί 1 έως 69 που χρησιμοποιούσαν οι Niepce και Daguerre στην αλληλογραφία τους μέχρι το 1833; Τι ακολούθησε μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Niepce το 1833;

Μετά το τέλος της πρωινής και απογευματινής συνεδρίας, θα ακολουθήσει συζήτηση των εισηγητών με τους παρισταμένους.

Ομάδα χορού Λάθος Κίνηση

Παρασκευή 13 Μαΐου 2011

Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων
Κατά τη διάρκεια της απογευματινής συνεδρίας
 
'Αυτό εδώ είναι το χέρι μου'

Συμμετέχουν
Ανθή Καλιακάτσου, Ανδρέας Κολίσογλου, Κωνσταντίνος Μίχος, Κύνθια Νικολάου

Συνέδριο

Δευτέρα 10 Μαΐου 2010, 10:00

Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων

Ακαδημίας 50, Αμφιθέατρο Α. Τρίτσης

Εισηγήσεις

Απόστολος Αποστόλου, Καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Πάντοβα
'Δειπνοσοφιστές και δειπνολόγοι. Η γλυκιά ζάλη των λόγων και των οίνων'
Ο ακροαματικός λόγος των δείπνων. Οι λέξεις και τα νοήματα που μας προδίδουν και μας εγκαταλείπουν σε στιγμές χαρισματικής αθωότητας και αγνωσία κατά την διάρκεια των δείπνων. Όταν ο λόγος κρυσταλλώνεται σε μια κατάσταση ευφροσύνης μέσα στην θετή πραγματικότητα. Η συμβολική του δείπνου ως στιγμή χρηστική και ανταλλακτική που ανανεώνει και μεταφυτεύει νέες εστίες του λόγου και της σκέψης. Μικρή αναδρομή από τον σοφιστή, ρήτορα και φιλόσοφο Αθηναίο έως τις μέρες μας.

Δημήτρις Βεργέτης, Ψυχαναλυτής, Διευθυντής Περιοδικού αληthεια
'«Τρώγε το Dasein σου». Περί συναινετικού κανιβαλισμού'
Ο κανιβαλισμός δεν εμφανίζεται μόνο υπό μορφή ασκούμενης βίας εις βάρος ενός ανθρώπινου θηράματος σε ακούσιο ρόλο βρώσιμου θύματος. Θα επιχειρήσουμε να εξιχνιάσουμε τη λογική που διέπει μια ασύγκριτα πιο ενδιαφέρουσα και αινιγματική μορφή κανιβαλισμού όπου το ίδιο το υποκείμενο προσφέρεται εκουσίως ως βρώσιμο έδεσμα προς κανιβαλισμό, προσφεύγοντας στις υπηρεσίες ενός Άλλου του οποίου οι βουλές εν προκειμένω δεν είναι διόλου ανεξιχνίαστες. Ένα τέτοιο πραγματικό συμβάν που συντάραξε πριν μερικά χρόνια τη Γερμανία θα αποτελέσει την παραδειγματική αναφορά του εγχειρήματός μας.

Βασίλης Ζηλάκος, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Εκδότης-Διευθυντής Λογοτεχνικού Περιοδικού κουκούτσι
'Ταοϊστική δίαιτα και η σημασία της στο Ζεν πνευματικότητας'
Το τσ’ι είναι από τη μια αιθέρας, η άϋλη ουσία του σύμπαντος και η επίδρασή του. Άλλη σημασία είναι αναπνοή, γιατί με την αναπνοή προσλαμβάνει ο άνθρωπος συμπαντικό τσ’ι και το μετατρέπει με το τσ’ι που παίρνει από την τροφή σε εσωτερικό τσ’ι.

Δηώ Καγγελάρη, Θεατρολόγος Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
'Σαρκοβόρα στο σύγχρονο θέατρο. Από τη μεταφορά στην κυριολεξία'
Η εισήγηση εστιάζει στο ρόλο της τροφής, σε μεταφορικό και κυριολεκτικό επίπεδο, στη σύγχρονη δραματουργία: Από τις απαρχές του μοντέρνου ευρωπαϊκού δράματος με τη βουλιμική Νόρα του Ίμπσεν, στα μπεκετικά καρότα και γογγύλια του Βλαδίμηρου και του Εστραγκόν, και από τις σαρκοβόρες ορέξεις του ζευγαριού που τρώει τα σπλάχνα του στο Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ του Άλμπυ, στην ωμοφαγία του μεταμοντέρνου Blasted της Σάρας Κέην.

Ρόδη Καγγελάρη, Ψυχολόγος - Εγκληματολόγος
'Η απεργία πείνας του 2008 στις ελληνικές φυλακές'
Το Νοέμβριο του 2008, η μαζική αποχή των κρατουμένων από το συσσίτιο προκάλεσε την προσοχή της κοινής γνώμης, αναγκάζοντας τη Δικαιοσύνη σε συζήτηση περί νομοθετικών αλλαγών. Το φαγητό και η πείνα ως μέσα χειραγώγησης και διακύρηξης δύναμης και οι αφηρημένες διαστάσεις τους εντός του πιο χειροπιαστού πλαισίου οριοθέτησης

Έλενα Μαρούτσου, Συγγραφέας
'Mange mon ange'
"Η μαμά μου πέθανε στον τοκετό. Έτσι μου έχουν πει κι εγώ το πιστεύω. Αυτό βέβαια δεν μ’ εμποδίζει να σκέφτομαι συχνά πως η μητέρα μάς εγκατέλειψε για ν’ ακολουθήσει ένα περιπλανώμενο τσίρκο. Την φαντάζομαι να χώνει το κεφάλι ανάμεσα στα σαγόνια ενός λιονταριού και μετά σκέφτομαι το δικό μου κεφάλι ανάμεσα στα λαγόνια ενός κοριτσιού, να ξεπροβάλλει ματωμένο, και το κορίτσι να είναι η μαμά μου. Μαμά, λιοντάρι, εγώ: ιδού ένα επικίνδυνο νούμερο που, όταν το εκτελώ στη φαντασία μου, κανείς δεν πεθαίνει. Αρνούμαι ότι η ζωή τρέφεται με θάνατο. Αρνούμαι την τροφή."

Κατερίνα Μάτσα, Διεθύντρια-Ιατρός Ε.Σ.Υ., Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης "18 Άνω"
'Διατροφικές διαταραχές. "Οι νέες εξαρτήσεις" σε μια κοινωνία κρίσης. Η εμπειρία του 18 Άνω'
Η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η υπερφαγία ( ή αδηφαγία) αποτελούν νέες μορφές εξάρτησης (addiction), όπου η σχέση του ατόμου με την τροφή διαμορφώνει έναν εξαρτητικό τρόπο ζωής. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο, πολυπαραγοντικό φαινόμενο που αποκτά τρομακτικές διαστάσεις στη καταναλωτική εποχή μας, εκφράζοντας με τον πιο ακραίο τρόπο την παθολογία του σύγχρονου πολιτισμού. Παρουσιάζεται η εμπειρία του 18 άνω.
 

Θανάσης Μουτσόπουλος, Ιστορικός Τέχνης
'Το Υπέρτατο Ταμπού: από τα ανθρωπολογικά αρχέτυπα στη φαντασμαγορία των media'
Η εισήγηση αυτή επιχειρεί να καταγράψει πως το οριακό θρησκευτικό ταμπού των ιουδοχριστιανικών γραφών βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις πρακτικές εξωδυτικών λαών και στη συνέχεια πως αυτό θα αποτελέσει ένα κατ’ εξοχήν υλικό για τη νεωτερική πλευρά των εικαστικών τεχνών, τη λογοτεχνία και τη βιομηχανία του κινηματογράφου.

Κώστας Μωραϊτης, Αρχιτέκτονας, Αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Μ.Π.
'Εδώδιμα Τοπία'
Πως μπορεί ένας αδαής περί την γαστριμαργίαν να μιλήσει γι΄ αυτήν;
Μια εξωτερική πορεία ψηλάφησης θα επέλεγε να αναφερθεί στη μαγειρική μιλώντας για τον πολιτισμικό ή τον πολιτιστικό της περίγυρο, για τις σχέσεις που την περιγράφουν ως τμήμα μιας ευρύτερης συνθήκης εποχής.
Έτσι στην «κλασσική εποχή», ακριβέστερα στην περίοδο του γαλλικού Baroque, η μαγειρική αναπτύσσεται ως τέχνη συσχετισμένη με άλλες τέχνες. Συγκροτείται μέσα στο ευρύτερο σκηνικό πλαίσιο που της προσφέρει η αρχιτεκτονική και συνδέεται με το θριαμβικό περιβάλλον των κήπων του γαλλικού Baroque, με τις κατασκευές τοπίου δηλαδή που εκφράζουν με τον πληρέστερο ίσως τρόπο τον πολιτισμό της περιόδου.
Ενταγμένος στο δημιουργικό Πάνθεον αυτής πολύπλευρης πολιτιστικής διεργασίας, που περιλαμβάνει τις εικαστικές τέχνες, τη δραματουργία, την αρχιτεκτονική και την τέχνη των κήπων, ο Francois Vatel, θεράπων της μαγειρικής αυτός, συνδέεται ιστορικά με το τοπίο του πύργου Vaux-le-Vicomte και αποχωρεί από τους τοπιοτεχνημένους κήπους ενός άλλου πύργου, του πύργου του Chantilly.

Eιρήνη Στάθη, Θεωρητικός - Ιστορικός Κινηματογράφου
'Tο φιλμ ως τόπος της γνώσης: Η Σημειωτική της φαγίας στον κινηματογράφο'
Στις πρωτόγονες φυλές όποιος πλησιάζει τα απαγορευμένα μυστικά της κοινότητας χωρίς να είναι άξιος να τα γνωρίσει, τον βρίσκει ο θάνατος. Οι αρχαϊκές μυητικές τελετές των αρχαίων ελληνικών φυλών, την αυγή της γέννησης της φιλοσοφίας, είχαν ήδη ξεπεραστεί, αλλά τα απομεινάρια τους διατηρήθηκαν σε δύο επίπεδα: μέσα από τον ορφικό μύθο ο οποίος μιλάει για τον διαμελισμό του Διονύσου από τους Τιτάνες και τον χρησμό, που συνδέεται με τον Απόλλωνα. Δεν είναι τυχαίο ότι η μοίρα του Διονύσου είναι να διαμελιστεί από τους Τιτάνες και να αναστηθεί, όπως ο αρχαϊκός θεός τοτέμ που θανατώνεται, τρώγεται και ανασταίνεται, ένα είδος θεού-πατέρα και θεού-υιού που ταυτίζεται μαζί του. Ο διαμελισμός αντικαταστάθηκε σταδιακά από την κατανάλωση τροφής στη θέση της θεότητας.
Στην παρούσα μελέτη θα εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους ο κινηματογράφος ως οντολογία και δομικό συστατικό του σύγχρονου επικοινωνιακού σύμπαντος, αλλά και η κινηματογραφική εικόνα, ως μέσο απεικόνισης των συλλογικών φαντασιώσεων του εικοστού αιώνα, αναπαριστά τις αντικαταστάσεις των μύθων με σύγχρονα υποκατάστατα φαγιών που αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία της γνώσης και της επίγνωσης του κόσμου σε μια κοινωνία όπου το υποκείμενο έχει ουσιαστικά αποκοπεί από τις ρίζες των τελετουργιών. Η φαντασίωση της θεοφαγίας μετατρέπεται σε αιτία θανάτου για τον σύγχρονο άνθρωπο, αφού πίσω της κρύβεται η φαντασίωση της ανθρωποφαγίας, ως απομεινάρι πραγματικών αρχαϊκών ανθρωποφαγιών.

Θεόφιλος Τραμπούλης, Κριτικός Τέχνης
'Ο κυνηγός θήραμα'
Η διάζευξη τόξου και πληγής στον Φιλοκτήτη του Σοφοκλή προϋποθέτει την απόλυτη διάκριση μεταξύ ενός αντικειμένου εξωτερικού στον ήρωα και ενός οντολογικού του χαρακτηριστικού, της πληγής, η οποία αποτελεί σήμα του πάθους του. Πώς μπορούμε όμως να διακρίνουμε με τόση σαφήνεια υποκείμενο και αντικείμενο; Τόξο και πληγή στον Φιλοκτήτη αποτελούν τις δύο όψεις ενός και του αυτού μαρτυρίου, ανήκουν στην ίδια τοπολογία. Πρόκειται για έναν ενδιάμεσο ιερό χώρο απόλαυσης και οδύνης στο οποίον θεϊκό και ανθρώπινο, πολιτικό και ζωώδες, πληγή και βάλσαμό της συνυπάρχουν. Με βάση αυτές τις προκαταρκτικές σκέψεις θα προσπαθήσουμε να διαβάσουμε δύο περφόρμανς, η μία του Γιάννη Κουνέλλη στο Θέατρο Άττις το 2005 και η δεύτερη του Mathew Barney και της Elizabeth Peyton στην Ύδρα το 2009, οι οποίες θέτουν το ζήτημα της Θεοφαγίας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εναλλαγής των πόλων και σύζευξης των αντιθέτων στο εσωτερικό της σύγχρονης τέχνης.

Ομάδα Κέντρο - Απόκεντρο

Το Κέντρο - Απόκεντρο (http://www.kentroapokentro.gr) είναι μια εικαστική ομάδα που ασχολείται με την πόλη. Η κρυμμένη ιστορικότητα και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν τις αφετηρίες της. Με αφορμή την εκδήλωση της Ε.Μ.Π.Ε., πειραματίζεται με την θεοφαγία και την συμβολική διάσταση του φαγητού, με εργαλεία τον προσωπικό χώρο και το στίγμα.

Τρίτη 12 Μαΐου 2009

Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων

Αμφιθέατρο Α.Τρίτση, Ακαδημίας 50

Πρωϊνή Συνεδρία

10.00-10.30 'Το Ταξίδι ως Αίνιγμα'
Φώτης Καγγελάρης, Διδάκτωρ Ψυχοπαθολογίας

10.30-11.00 'Το Ταξίδι ως Φωτογραφία'
Κωστής Αντωνιάδης, Καθηγητής Τ.Ε.Ι. Αθήνας

11.00-11.30 'Άγιον Όρος 1845 - Το πρώτο φωτογραφικό ταξίδι. Σκοπός και επιδιώξεις με όχημα το (νέο) μέσο της φωτογραφίας'
Τάκης Τζίμας, Επίκουρος Καθηγητής Φωτογραφίας, Εκδότης περιοδικού Φωτογράφος

11.30-12.00 'Άρρωστος σε ταξίδι. Σκέψεις πάνω στο ταξίδι και προσωπικές εμπειρίες περιπλάνησης με καμβά τη ζωή και το έργο του ποιητή Μπασό'
Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Συγγραφέας, Μεταφραστής

12.00-12.30 'Το παλίμψηστο μιας γνωριμίας: ταξίδι στην ποίηση της αμερικανίδας H. D.'
Λιάνα Σακελλίου, Καθηγήτρια Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής Πανεπιστημίου Αθήνας

12.30-13.00 'Ταξίδι και Στάσις σε κείμενα του Ευγένιου Ο' Νήλ'
Άσπα Τομπούλη, Σκηνοθέτις, Θεατρολόγος - Tμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

13.00-13.30 'Ταξίδι στην άκρη της τέχνης'
Τάσος Παπαναστασίου, Ηθοποιός

Απογευματινή Συνεδρία

17.00-17.30 'Ριζικός εξωτισμός'
Θανάσης Μουτσόπουλος, Ιστορικός Τέχνης

17.30-18.00 'Θέλω να φύγω με τα παιδιά του πλοιάρχου Γκραντ'
Άγγελος Σκούρτης, Εικαστικός

18.00-18.30 'Το ταξίδι του Οδυσσέα μέσα στη νεωτερικότητα'
Στέφανος Ροζάνης, Διδάσκων - Tμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου

18.30-19.00 'Το ταξίδι που δεν τελείωσε: Βίλχελμ Μάιστερ'
Θεόδωρος Γεωργίου, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

19.00-19.30 'Να ταξιδεύει κανείς ή να μην ταξιδεύει;'
Γιώργος Βέης, Ποιητής

19.30-20.00 'Το Ταξίδι χωρίς γυρισμό'
Νάνος Βαλαωρίτης, Ποιητής, Συγγραφέας, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Σαν Φραντσίσκο

20.00-20.30 'Ταξίδι και Περιπλάνηση στον κινηματογραφικό χωροχρόνο'
Ανδρέας Παγουλάτος, Ιστορικός Κινηματογράφου

20.30-21.00 'Με συνοδηγό τον Κέρουακ'
Μάνος Καραμολέγκος, Μουσικός

Εισηγήσεις

Κωστής Αντωνιάδης
'Το Ταξίδι ως Φωτογραφία'

Όταν ταξιδεύω δεν διαβάζω ποτέ τουριστικούς οδηγούς και δεν παίρνω μαζί μου χάρτες. Aκολουθώ τις πινακίδες των δρόμων και αποφασίζω ανάλογα με τις χιλιομετρικές ενδείξεις και την απόσταση που επιθυμώ να καλύψω. Κατευθύνομαι από τις λέξεις που μου προτείνουν κάποια παλαιά, νέα, άνω ή κάτω περιοχή. Eμπιστεύομαι τα μικρά σύμβολα που δείχνουν την κατεύθυνση μιας παραλίας, μιας παλιάς γέφυρας ή ενός αρχαίου μνημείου. Διασχίζω τοποθεσίες που μου είναι τελείως άγνωστες, χωρίς καθόλου εικόνες. Ακούω τις ιστορίες που λένε οι κάτοικοι της περιοχής, σημειώνω πρόχειρα σε ένα χαρτί το σημείο που βρίσκομαι και φωτογραφίζω με μια μικρή φωτογραφική μηχανή για να αποτυπώσω το υψόμετρο, τη βλάστηση, την διαμόρφωση του εδάφους, τα κτίσματα της περιοχής. Αν θέλω να θυμάμαι κάποιο χώρο σκύβω στο σημείο που στέκομαι και μαζεύω μια πέτρα, ένα κλαδί, οτιδήποτε βρεθεί δίπλα μου. Έτσι φτιάχνω τους δικούς μου χάρτες: με χιλιομετρικές αποστάσεις από την τάδε πόλη προς την τάδε κατεύθυνση, με φωτογραφίες τυπωμένες εξ’επαφής, με αφηγήσεις και με ενθύμια. Κι’όταν ταξιδεύω με αυτό το τρόπο με παρακινεί πάντοτε η προσδοκία πως πίσω από αυτή τη βουνοκορφή ή εκείνη τη συστάδα των δέντρων θα αντικρίσω κάτι που όμοιό του δεν θα έχω ξαναδεί. Οι χάρτες μου αντικαθιστούν τις τυπικές φωτογραφικές απεικονίσεις τοποθεσιών με τις οποίες επιχειρεί κανείς να καταγράψει διαδρομές, εντυπώσεις, εμπειρίες, και αναμνήσεις. Υποδηλώνουν την παραδοχή πως τελικά είναι αδύνατο να φωτογραφήσει κανείς ένα τοπίο που όμοιό του δεν θα έχει ξαναδεί. Στο ταξίδι όπως και στη φωτογραφία η ίδια μάταιη προσδοκία.

Γιώργος Βέης
'Να ταξιδεύει κανείς ή να μην ταξιδεύει;'

Οι συνταξιδιώτες μας, για να ακουστούν καλύτερα, θέλουν αυτή τη φορά να τους δανείσουμε ολόκληρη την ακοή μας. Ας σκύψουμε για λίγο στο παρελθόν, αλλά και στο μόλις χθες, με τον τρόπο που τα παιδιά μαζεύουν κογχύλια ή βότσαλα. Το ταξίδι έχει ήδη αρχίσει: ο Αρθούρος Σοπενχάουερ, ο «διαυγής και παθιασμένος», όπως συχνά τον αποκαλεί ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ανήκει στους στοχαστές εκείνους, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, διείδαν την εγγενή αμφιθυμία, η οποία διακρίνει σταθερά τη σχέση χώρου - χρόνου και στο πλαίσιο των ταξιδιωτικών εντυπώσεων. Το ταξίδι μας ανοίγει έναν άλλο δρόμο, πέρα από οτιδήποτε άλλο ενδέχεται να σημαίνει - είναι η βασιλική οδός μιας οριακής, ασφαλώς συγκινησιακής αυτογνωσίας. Παραθέτω τη σχετική απόφανση: «Πιστεύουμε ότι νοσταλγούμε ένα μακρινό τόπο, ενώ στην πραγματικότητα νοσταλγούμε μόνον τον χρόνο που ζήσαμε εκεί, τότε που ήμασταν πιο νέοι και πιο φρέσκοι. Έτσι λοιπόν μας ξεγελάει ο χρόνος: φορώντας τη μάσκα του χώρου. Αν ταξιδέψουμε ως εκεί, θα συνειδητοποιήσουμε την πλάνη μας.» (Βλ. Σοπενχάουερ, Επιλογή από το έργο του, μετάφραση: Ν. Σκουτερόπουλος - Κλ. Μπέτσεν, εκδόσεις στιγμή, 1996).

Αν γυρίσουμε για λίγο στα δικά μας μέρη, ας πούμε είκοσι έξι αιώνες πριν, θα ανιχνεύσουμε στην κατ΄ εξοχήν παράδοξη απόφανση του Ζήνωνα του Ελεάτη την αγωνία του όντος να ανακαλύψει, να διεισδύσει και να ιδιοποιηθεί, έστω πρόσκαιρα, τον πολυπόθητο Τόπο. Όσο κι αν μας ξενίζει στο πρώτο άκουσμά της, η φράση εμπεριέχει την τραγωδία της ου-τοπίας. Παραθέτω: «Αν υπάρχει ο τόπος, θα είναι μέσα σε κάτι· γιατί κάθε ον είναι μέσα σε κάτι· και το να είναι μέσα σε κάτι, είναι να είναι και μέσα σε τόπο. Άρα και ο τόπος θα είναι μέσα σε τόπο, και τούτο επ' άπειρον· άρα δεν υπάρχει ο τόπος.» (Βλ. Προσωκρατικοί, επιλεγμένα αποσπάσματα-μετάφραση-εισαγωγικό σημείωμα: Ευάγγελος Ν. Ρούσσος, Κατάλογος 22, εκδόσεις στιγμή, 2000.) Αλλά μήπως και στον αφορισμό της Πρώτης ελεγείας του Ντουίνο ο Ρίλκε δεν διατυπώνει κάτι ανάλογο; Στην περιώνυμη άρνηση «Denn Bleiden ist nirgends» δεν υπεισέρχεται κατ΄ ανάγκην και η προοπτική της ματαιότητας όλων των ταξιδιών;

Θεόδωρος Γεωργίου
'Το Ταξίδι που δεν τελείωσε: Wilhelm Meister'

Ο λογοτεχνικός ήρωας Wilhelm Meister του Goethe αντιπροσωπεύει την αρχέτυπη μορφή του ταξιδιώτη στην νεώτερη αστική κοινωνία. Αισθάνεται, σκέφτεται και ωριμάζει σε αντιπαράθεση προς τις ρωγμές και τα χάσματα μιας κοινωνίας που αναδύεται από τα ερείπια του παραδοσιακού κόσμου.
Ο Wilhelm Meister ταξιδεύει και μαζί του οργανώνεται μια ολόκληρη περιήγηση στον ανθρώπινο κόσμο και στην ανθρώπινη κατάσταση (Arendt). Το ταξίδι του Wilhelm Meister εκτυλίσσεται σε τρία επίπεδα: κατά σειρά στο ερμηνευτικό, το πραγματολογικό και το εκπαιδευτικό. Στο ερμηνευτικό καθίσταται σαφές ότι ο ήρωας ακολουθεί μια ανθρώπινη διαδρομή για την οποία στήνεται ο μηχανισμός του αυτοστοχασμού ως μίτος της. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι και ο Hegel στη "Φαινομενολογία του πνεύματος" ( 1807 ) θέτει ως πρώτιστη αρχή δημιουργίας του κόσμου τον αυτοστοχασμό του ανθρώπου.
Όσον αφορά στο πραματολογικό επίπεδο η επίγνωση ότι το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ αυτό συνιστά μια ανθρωπολογική δυναμική από την εποχή της ύστερης νεωτερικότητας. Το ταξίδι που δεν τελειώνει αποτελεί συγκροτησιακό στοιχείο της "ανθρώπινης καταστάσεως".
Τέλος σχετικά με την εκπαιδευτική διάσταση του ταξιδιού, θα πρέπει να τονισθεί ότι εξ ορισμού το ταξίδι αποτελεί μια μορφωτική και παιδευτική ανθρώπινη δραστηριότητα. Μοιάζει σ΄αυτό το σημείο με ό,τι και ο Wittgenstein ονομάζει φιλοσοφία. Με άλλα λόγια αποτελεί άσκηση στη ζωή. Στη βαθύτερη, ανώτερη και δημιουργική ζωή.
Κοντολογίς, το ταξίδι ως ανθρώπινη δραστηριότητα δεν τελειώνει ποτέ, ενσωματώνει τη δυναμική του αυτοστοχασμού και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν ορθολογικότερο κόσμο, για μια καλύτερη πραγματικότητα.

Παναγιώτης Ευαγγελίδης
'Άρρωστος σε ταξίδι. Σκέψεις πάνω στο ταξίδι και προσωπικές εμπειρίες περιπλάνησης με καμβά τη ζωή και το έργο του ποιητή Μπασό'

«Μήνες και μέρες είναι οι οδοιπόροι εκατό γενεών, τα χρόνια που έρχονται και φεύγουν είναι κι αυτά στρατοκόποι. Για κείνους που αφήνουν την ζωή τους να κυλάει πάνω σε πλοία, ή που γερνάνε σέρνοντας άλογα απ το χαλινάρι, κάθε μέρα είναι ταξίδι, σπίτι όπου τους πάει ο δρόμος. Πολλοί απ τους παλιούς πέθαναν σε ταξίδι, κι εγώ όμως πόσα χρόνια, στη θέα και μόνο ενός σύννεφου, έρμαιο του ανέμου, είμαι ανίκανος να σταματήσω τις σκέψεις περιπλάνησης.
Πέρασα την περσινή χρονιά σε πηγαινέλα στις ακτές και το φθινόπωρο μάζεψα ιστούς αράχνης απ την καλύβα μου στο ποτάμι. Σιγά σιγά ο χρόνος πήρε να τελειώνει, και μ έναν ουρανό θολό από ανοιξιάτικες ομίχλες μου ήρθαν σκέψεις να περάσω το Φράγμα της Σιρακάουα. Δαιμονισμένος από πνεύματα περιπλάνησης το λογικό μου σάλεψε και δελεασμένος απ τους προστάτες θεούς του Δρόμου, ανίκανος να γράψω μια γραμμή, μπάλωσα τις τρύπες στο παντελόνι μου, άλλαξα κορδόνι στο καπέλο, έκαψα μόξα στις κνήμες και με το φεγγάρι της Ματσουσίμα ν ανατέλει στο μυαλό μου πούλησα την καλύβα μου και μετακόμισα στην βίλλα Σάνπου μέχρι ν αρχίσω το ταξίδι. Πριν φύγω κρέμασα ένα ποίημα σ ένα δοκάρι της καλύβας».

Ματσούο Μπασό: «Ο στενός δρόμος για το Όκου»
Φτάνοντας στο τέλος του απογεύματος, και βλέποντας το φως ν αδυνατίζει, χωρίς ν ανοίξω την βαλίτσα, τραβάω βιαστικά τον σύντροφο του ταξιδιού και διασχίζουμε τον δρόμο που μας χωρίζει απ την Μπαρκόρ. Μερικά βήματα και ήμαστε κιόλας σ αυτό που έχουμε δει τόσες φορές σε φωτογραφίες και κινούμενη εικόνα. Καμμια δεκαριά θιβετιανοί μοναχοί καθισμένοι στην σειρά στον δρόμο ψέλνουν και ζητιανεύουν. Ένας ψαλμός χαμηλόφωνος με ελαφριά κλίση των σωμάτων προς τα εμπρός. Κι αμέσως, χωρίς προκαταρκτικά, χωρίς να προλάβω να σκεφτώ τίποτα, τα δάκρυα ξεπηδάνε απ τα μάτια μου χωρίς σπασμό, μια ταραχή στριφογυρνάει σαν δεύτερος εαυτός, ραγίζω, η διαχωριστική γραμμή με τα πράγματα καταργείται για μερικά δευτερόλεπτα. Μετά αρχίζω να ερμηνεύω:
Η ευαίσθητη ψυχή μου;
Μια συγγένεια τραυματική;
Οι συνειρμοί ενός ξεριζωμού και μίας οδύνης;
Κρύβω το πρόσωπο με τις παλάμες και πίσω από τα γυαλιά του ηλίου –ο άνθρωπος θυσιάζει ακόμα και την ζωή του στην εικόνα του, έχει πει ο Νίτσε- ο σύντροφός μου με τραβάει παρακάτω αμήχανος, πριν προλάβω όμως να στεγνώσω άλλες εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη στον δρόμο, καινούργιοι σπασμοί, νέα δάκρυα.
Ένα απόγευμα αγοράζω την μπλούζα των ονείρων μου, ένα προφυρό σκούρο που δεν ήξερα καν ότι υπάρχει, είναι στενή, για να την φοράω δεν πρέπει ποτέ να παχύνω ούτε ένα γραμμάριο. Μήπως μαζέψει στο πλύσιμο; Να μην την πλύνω ποτέ.
Για μέρες δε θα κοιμηθώ καθόλου. Θα κλαίω κάμποσες φορές μέσα στην μέρα, το κεφάλι μου θα είναι σε μόνιμη ζαλάδα. Η αρρώστεια του ύψους.
«…Ο Σόρα, ο σύντροφός μου στο ταξίδι, που είχε αρχίσει να υποφέρει από το στομάχι του, ξεκίνησε πριν από μένα για την Ναγκάσιμα στην επαρχία του Ίσε, όπου έχει συγγενείς. Φεύγοντας μου άφησε αυτούς τους στίχους:
Παίρνω το δρόμο
Κι αν είναι να πέσω
Ας είναι σ ένα κάμπο με τριφύλι»
(από το ίδιο)

Η ολλανδέζα πατρόνα του ρεστοράν Ντούνια είπε ότι πολλοί κλαίνε άμα τη αφίξει. Sometimes the altitude does that. Όχι όλοι, μόνο οι ήδη χτυπημένοι από κάποια πτώση, από πολύ ψηλά, σκέφτομαι εγώ, περιμένοντας να έρθει η γαλλική κρεμμυδόσουπα από το μαγειρείο. Αυτοί που αναγνωρίζουν ξαφνικά το ύψος, τον χαμένο παράδεισο, την συγγένεια των πληγών. Μου χρεώνει 15 γιουάν το πιάτο και το κουτάλι. Γαλλική κρεμμυδόσουπα για τον φίλο που είναι αδιάθετος στο δωμάτιο με 38 πυρετό, μια ψύξη από το ξαφνικό χιόνι στα τεσσερισήμισυ χιλιάδες μέτρα του Γκάντεν.
Πρέπει να βρω καλύτερο κατάλυμμα για τον άρρωστό μου, απ αυτό το πολύ σπαρτιάτικο θιβετιανικό πανδοχείο.Το όνομα του υπαλλήλου που μου δείχνει ένα υποψήφιο δωμάτιο σε ένα κινέζικο ξενοδοχείο είναι Πούπου.
«Τι θα πει;»
«Τρεχούμενο νερό, που κατεβαίνει ορμητικό από τα βουνά».

Φώτης Καγγελάρης
'Το Ταξίδι ως Αίνιγμα'

Όσο περισσότερο ταξιδεύω τόσο λιγότερο καταλαβαίνω το γιατί, τόσο λιγότερο μπορώ να μιλώ για το ταξίδι. Όταν ήμουν πιο νέος νόμιζα πως ήξερα: να γνωρίσω νέους τόπους, ανθρώπους, να έχω μια σφαιρική θεώρηση του κόσμου κλπ. Τότε ακόμη μου ήταν πιο εύκολο να μιλώ για ένα ταξίδι και στην κλασσική ερώτηση των αταξίδευτων: «πώς ήταν; πώς πέρασες;» δεν απέφευγα να γίνομαι βαρετός με τις ταξιδιωτικές μου αφηγήσεις, όπως θα’ λεγε ο Μ. Ντεμπυρό.
........................................
Όμως, αν δεν υπάρχει το «Πέραν των Συνόρων», το «Αλλού», υπάρχει η δραπέτευση προς αυτό, το να χαθούμε, δηλαδή ν΄ αλλάξουμε ταυτότητα και ρόλο, να γίνουμε ο Άλλος της Ετερότητας του ίδιου μας του εαυτού. Ας θυμηθούμε ως απόλυτο παράδειγμα την Μαρίζ Σουασί, που την δεκαετία του ’20, άλλαξε φύλο για να μπορέσει να ταξιδέψει στο Αγ. Όρος. Ή σαν σχετικό παράδειγμα, το πώς ντύνονται οι άνθρωποι στις διακοπές τους.
........................................
Υπάρχει ένας φόβος και μια γοητεία όταν ξεκινά κανείς να ταξιδέψει. Πάει για να βρει, να συναντήσει έναν εαυτό, έτσι όπως δεν μπορεί να τον έχει στο «εδώ». Ένας φόβος, μήπως τελικά δεν επιστρέψει ή επιστρέψει αμετάκλητα κι ανεπιθύμητα Άλλος απ΄αυτό που ήταν πριν ταξιδέψει. Κατά βάθος το ταξίδι υπακούει στην λογική του ύπνου: δεν κοιμάται κάποιος αν δεν είναι σίγουρος ότι θα ξυπνήσει, ότι δεν θα μεταμορφωθεί στη διάρκεια του ύπνου του, ότι δεν θα φοβηθεί στα όνειρά του. Μα και ταυτόχρονα μια γοητεία, η αποπλάνηση που λέγαμε, να ονειρευτεί, μια γοητεία από τον ίδιο τον φόβο αφού αυτός ο φόβος υπόσχεται με το πέρασμα των συνόρων μιας χώρας, το πέρασμα των συνόρων για το «Αλλού».

Θανάσης Μουτσόπουλος
'Φυγή
Τουρισμός, Διακοπές και Επαφές με το Ξένο'

Στα παλιά επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς Σταρ Tρεκ, οι ήρωες, χάρη σε μια ειδική συσκευή, εξαερώνονταν και τηλεμεταφέρονταν σε άλλη χωρική διάσταση. Hσυχάστε! Παρά τις εξελίξεις, αυτό παραμένει ακόμη επιστημονική φαντασία. Όμως είναι περίεργο: Για να φύγουμε από τις πόλεις όπου ζούμε, παίρνουμε το αυτοκίνητο μας και φθάνουμε στο αεροδρόμιο. Παρκάρουμε, και μετά από λίγο βρισκόμαστε πάνω από τα σύννεφα. Kαι μετά από λίγο ακόμη έχουμε φθάσει στον προορισμό μας, ο οποίος μπορεί να βρίσκεται στο άλλο άκρο του πλανήτη. Kαι μετά από μια μέρα επιστρέφουμε στο ίδιο σημείο, ξαναβρίσκουμε το αυτοκίνητο μας και γυρίζουμε σπίτι. Στην αεροπορική διαδρομή από την πόλη μας μέχρι τον προορισμό μας δεν είδαμε τίποτα (εκτός από τις ταινίες που μπορεί να πρόβαλλαν στο αεροπλάνο), ούτε ήρθαμε σε επαφή με τους ενδιάμεσους τόπους και το φυσικό τοπίο. Mπήκαμε στην Aθήνα και βγήκαμε στην κεντρική Aφρική ή στο Tόκυο ή σε ένα τροπικό νησί. Xωρίς καμία μεταβατική κατάσταση. Όμως ο χρόνος που δαπανάται κατά το ταξίδι θεωρείται από την ωφελιμιστική δομή της κοινωνίας μας μη παραγωγικός. Έτσι αυτός οφείλει, αφενός, να μειώνεται όσο είναι δυνατόν, και, αφετέρου, να αξιοποιείται και ο ίδιος προς όφελος της εργασίας. Φαξ-μόντεμ θα είναι σύντομα διαθέσιμα σε όλα τα αεροδρόμια, ενώ ήδη η ίδια υπηρεσία εφαρμόζεται μέσω του κινητού τηλεφώνου. Δεν υπάρχει καλύτερο μέρος για να συνειδητοποιήσει κανείς την ύπαρξη του Πλανητικού Xωριού για το οποίο μιλούσε ο McLuhan και το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης από ένα διεθνές αεροδρόμιο. Mέσα από τις μεταφορές, οι πόλεις μας έγιναν μεγαλύτερες από ότι είναι χωρικά. Tα αεροδρόμια της νέας εποχής πρέπει όχι μόνο να προσφέρουν τις απαραίτητες ανέσεις μιας ολοένα και αυξανόμενης ανάγκης για αεροπορικές μετακινήσεις, αλλά να υμνούν την αίσθηση της «Aναχώρησης» και της «Άφιξης». Tα Duty Free είναι πιθανόν τα νέα παγκάρια της θρησκείας των μεταφορών και οι λάμπες φθορισμού (νεκροτομείου) τα κεριά και οι πολυέλαιοι. O δε Έλεγχος Διαβατηρίων μοιάζει παραδόξως με το face control των μοδάτων νυxτερινών κέντρων. Kαι εδώ άλλωστε μπορεί να "φας πόρτα".

Τάσος Παπαναστασίου
'Ταξίδι στην άκρη της τέχνης'

. . . . . .Γιατί ταξίδι στην Τέχνη και μάλιστα στην άκρη της Τέχνης;
Είναι, ίσως, μια απάντηση το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη «Ζωγραφισμένα»;

Την εργασία μου την προσέχω και την αγαπώ
Μα της συνθέσεως μ’ αποθαρρύνει σήμερα η βραδύτης.
Η μέρα μ’ επηρέασε. Η μορφή της
Όλο καί σκοτεινιάζει. Όλο φυσά καί βρέχει.
Πιότερο επιθυμώ να δω παρά νά πω.
Στήν ζωγραφιάν αυτή κυττάζω τώρα

Ένα ωραίο αγόρι πού σιμά στή βρύσι
επλάγιασεν, αφού θ’ απέκαμε νά τρέχει.
Τι ωραίο παιδί. Τι θείο μεσημέρι το έχει
Παρμένο πια γιά να τό αποκοιμίσει.-
Κάθομαι και κυττάζω έτσι πολλήν ώρα.
Και μες στην τέχνη πάλι, ξεκουράζομαι απ’ την δούλεψή της.

Και μες την τέχνη πάλι, ξεκουράζομαι απ’ την δούλεψή της! Ως άνθρωπος της Τέχνης κι’ εγώ τολμώ να πω ότι συχνά αφήνομαι να ταξιδεύω σε άλλες μορφές Τέχνης, όταν κοπιάζω στην αναζήτηση ενός ρόλου, ή στις εικαστικές μου ενασχολήσεις, όταν ζωγραφίζω ή σχεδιάζω και κατασκευάζω ένα κόσμημα.
Μια επίσκεψη σε κάποιο μουσείο, ή γκαλερί, μπορεί να είναι μια όαση αναψυχής και ανάπαυλας που με χαλαρώνει από το άγχος της δημιουργίας. Κάθε δημιουργική προσπάθεια στην Τέχνη είναι συνήθως μια εγκυμοσύνη σε όλα της τα στάδια! Σύλληψη, κυοφορία, τοκετός με όλες τις εξάρσεις που βιώνει μια γυναίκα που εγκυμονεί. Είναι παράλληλα κι ‘ένα ΤΑΞΙΔΙ, που μπορεί να συνδυάζει ένα πλήθος από συγκινήσεις: αναψυχή, ψυχαγωγία, περιπέτεια, αγωνία, ανάταση, απογοητεύσεις, ευτυχία, γνωριμίες, ανακαλύψεις . . . .
Θεωρώ τη συμμετοχή μου στην γνωστή τηλεοπτική επιτυχία του 2004 – 2005 «Μη μου λες αντίο», ένα συναρπαστικό ταξίδι σ’ ένα φανταστικό καράβι όπου επιβιβαστήκαμε όλοι οι συντελεστές και γνωριστήκαμε μεταξύ μας, ως συνεπιβάτες. Έτσι βρίσκομαι τώρα εδώ, αφού σ’ αυτό το «ταξίδι», γνώρισα το συνάδελφο και φίλο Ηλία Πετροπουλέα και από αυτόν τον Φώτη Καγγελάρη, που διοργανώνει αυτό το συνέδριο . . .

Στέφανος Ροζάνης
'Το ταξίδι του Οδυσσέα μέσα στη νεωτερικότητα'

Το μοντερνικό ταξίδι της persona του Οδυσσέα δανείζεται τα νερά του από τη θάλασσα του Δάντη, του T.S.Eliot, του Ezra Pound και του James Joyce. Έτσι, η οδυσσεϊκή persona μεταλλάσσεται σε μιά συγκλονιστική περιπέτεια του σύγχρονου ανθρώπου σε πάθος γραφής ενός ξένου μέσα στον εαυτό του Οδυσσέα, σε πάθος περιπλάνησης μέσα στο άξενο τοπίο μιας αντιουτοπικής εποχής χωρίς επιστροφή στις καταγωγικές θάλασσες.

Λιάνα Σακελλίου
'Το παλίμψηστο μιας γνωριμίας: Ταξίδι στην ποίηση της αμερικανίδας H.D.'

Στη δεκαετία του Εβδομήντα, όταν ακόμη στεκόμουν κατάπληκτη και σιωπηλή μπροστά στην ύπαρξη και στην ποίηση και θεωρούσα ανερμήνευτη την ομορφιά τους, διάβασα κάποια ποιήματα της H.D. Καθαρές εικόνες πρόβαλαν μέσα από ένα λόγο ακριβή, λακωνικό, λυρικό, για να αναδημιουργήσουν την εμπειρία όταν εμπεριέχει την έντασή της και να την ερμηνεύσουν. Οι στίχοι επανέρχονταν στον τόπο του γυναικείου ψυχισμού: ο έρωτας και η έντασή του. Ο έρωτας αποσπασμένος από το αντικείμενό του—το κλασικό μοντέρνο θέμα. Ο έρωτας μέσα σε λιτά θαλασσινά τοπία αλλά και άγρια τοπία ανέμου και γης, να συμπλέκεται με αισθησιακά όστρακα, πολύτιμα πετράδια, εξωτικά άνθη, με ελληνικές θεότητες. Η H.D. χρησιμοποίησε τη μαγική ταύτιση με τα θηλυκά στοιχεία της φύσης για ν’ αποκαλύψει τις πηγές της καλλιτεχνικής δημιουργίας μιας ποιήτριας και για να σαγηνέψει έναν διχασμένο εαυτό που την υπνώτιζε.
Η H.D., η εικονίστρια, η Ελληνίδα ποιήτρια της αμερικανικής γραμματείας και μούσα των εικονιστών, ως δρυάδα μου αποκάλυψε τη διαύγεια εκείνου του κόσμου που ήταν και δικός μου σε μία πόλη υγρών εσωτερικών χώρων. Εκείνη μια Αμερικανίδα στο Λονδίνο, εγώ μια Ελληνίδα στο Λονδίνο, αιχμάλωτες κι οι δύο απ’ το ταξίδι, εκείνη να παιδεύεται με την απόδοση της ακρίβειας στο ελληνικό όραμά της, εγώ να χαρτογραφώ τις οδούς του Υπερβατισμού σε πουριτανικές κοινότητες της Αμερικής.
Η Αμερικανίδα ποιήτρια HILDA DOOLITTLE (1886-1961), που σεμνά υπέγραφε με το μονόγραμμα ΗD, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες του 20ου αιώνα. Ανήκε στην πρωτοποριακή ομάδα των εικονιστών, του ποιητικού κινήματος που ανέτρεψε την παράδοση των συμβολιστών του 19ου αιώνα. Το πρώτο μέρος της ζωής της, μέχρι την ηλικία των εικοσιτεσσάρων, η Hilda Doolittle το πέρασε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γεννημένη στις 10 Σεπτεμβρίου του 1886 σε μια μοραβιανή κοινότητα στη Βηθλεέμ της Πενσυλβάνια, η Hilda πρέπει να επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εκκλησία, καθώς η μητέρα της ήταν αναμεμειγμένη στην ηγεσία της.
Στα δέκα της χρόνια, η οικογένεια μετακομίζει στη Φιλαδέλφεια, όπου ο πατέρας της αναλαμβάνει θέση καθηγητή αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Από τον κύκλο των συναναστροφών της κατά τα νεανικά της χρόνια, καθοριστική υπήρξε η γνωριμία της με τον Ezra Pound, ο οποίος θα σταθεί βαθιά επιρροή στην πνευματική της εξέλιξη, καθώς και έρωτας βασανιστικός. Το 1904 η H.D. αρχίζει να παρακολουθεί μαθήματα φιλολογίας στο κολέγιο Bryn Mawr, τα οποία όμως εγκαταλείπει το 1906 λόγω προβλημάτων υγείας, αλλά συνεχίζει να μελετά στο σπίτι και να γράφει. Η κατάσταση της Αμερικανικής ποίησης εκείνα τα χρόνια απασχολεί τις νέες ποιητικές παρέες και το θέμα που συζητιέται στη φοιτητική συντροφιά των Ezra Pound, William Carlos Williams και Hilda Doolittle είναι, από τη μια, η ανάγκη ανανέωσης της αμερικανικής ποίησης και από την άλλη, η έλλειψη εθνικών ποιητικών παραδειγμάτων στα οποία θα μπορούσαν να στραφούν. Διαφέρουν όμως στις απόψεις τους για το τι χρειάζεται να γίνει με την ποίηση: ο Williams πίστευε στη λύση της Αμερικανικής κληρονομιάς, της γηγενούς λαλιάς, ενώ ο Pound και η Doolittle είχαν τα μάτια εστραμμένα σε έναν οικουμενικό πολιτισμό. Τελικά το 1911, η Doolittle θα ακολουθήσει τους Pound και Eliot στο ταξίδι των Αμερικανών αυτοεξόριστων ποιητών στην Ευρώπη. Για το υπόλοιπο της ζωής της, θα παραμείνει κατά βάση αυτοεξόριστη, ένα άτομο σ’ ένα διαρκές ταξίδι.
Γράφει ακατάπαυστα και δημοσιεύει ποίηση και πρόζα, μεταφράζει Ευριπίδη και Έλληνες λυρικούς, κάνει ψυχαναλυτική θεραπεία με τον Freud, παίζει την Άστριντ στην ταινία «Όριο» (Borderline, 1930) του K. Macpherson και επιχειρεί τα μεγάλα ταξίδια της στην Ελλάδα και την Αίγυπτο (1920, 1922), ενώ παράλληλα μεγαλώνει την κόρη της, την Περντίτα. Μερικά από τα έργα που εμφανίζονται στις δεκαετίες αυτές (και προσέξτε τους ελληνικούς τίτλους) είναι: Υμέναιος (1912), Χορικά από την Ιφιγένεια εν Αυλίδι (1916), Ηλιοδώρα και άλλα Ποιήματα (1924), Παλίμψιστον (1926), Ηδύλος (1928), Άλικα τριαντάφυλλα για χαλκό (1931), Η Νεκρή Ιέρεια Μιλά (1930). Η γραφή της πασχίζει ν’ ανιχνεύσει έναν ορίζοντα γυναικείας ποιητικής ύπαρξης και να συγκροτήσει μια προσωπική φωνή Τα θέματά της απλώνονται και η ποιητική της ύφανση γίνεται πιο περίπλοκη. Οι συνδέσεις μιας εξελισσόμενης αυτοβιογράφησης με σχήματα ποιητικής μεταφορικότητας και αρχετυπικές εκφάνσεις είναι δύσκολο ν’ ανιχνευτούν. Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει η έννοια του παλίμψηστου, της περγαμηνής δηλαδή που, με τις αλλεπάλληλες εγγραφές, αποτυπώσεις και σβησίματα που υποδηλώνει, μας βοηθά να αναπλάσουμε κατά την ανάγνωσή μας, αφενός την πυκνή νοηματική και κειμενική διαστρωμάτωση, αλλά και το ακαθόριστο της πολυσημίας της ποιητικής ύλης.
Στις δεκαετίες του ’40 και του ’50, με την Τριλογία και την Ελένη στην Αίγυπτο—τα μείζονα, κατά γενική ομολογία, έργα της—η HD αναπτύσσει έναν ώριμο ποιητικό στοχασμό πάνω στις συμβολικές δομές των ιδεολογιών του δυτικού πολιτισμού σχετικά με τα δύο φύλα και ανασκευάζει την αρχετυπική μορφή της γυναίκας ως ερωτικό αντικείμενο.
Αρκετά αργότερα, στη δεκαετία του ’90 σκοντάφτω στις μαγικές πέτρες, στα παλίμψηστα, στα ιερογλυφικά της Τριλογίας. Είναι όλα τυλιγμένα μ’ έναν φωτεινό κύκλο, ενώ το κέντρο τους παραμένει σκοτεινό. Με συνεπαίρνει η σιγουριά της H.D. στη χρήση της αρμονίας και του ρυθμού, το παιχνίδι των λέξεων μέσω του ήχου που με γυρίζει πίσω στις πηγές και πάλι μπροστά σ’ ένα παρόν πιο αντηχητικό, πιο πλούσιο σε δυνατότητες. Το γήινο παρόν, το άυλο παρελθόν, το ελληνικό και το αιγυπτιακό όραμα, είναι ένα ταξίδι το οποίο εύκολα μοιράζεται η H.D. μαζί μου.
Τη φαντάζομαι ν’ απαγγέλλει: εύθραυστη, ντροπαλή, πριγκιπική. Η ενάργεια φυσική και εύκολη. Το βλέμμα φωτεινό. Μια λεπτή δέσμη φωτός πέφτει στη μαύρη βελούδινη κορδέλα των μαλλιών της. Σκύβει ελάχιστα μπροστά καθώς αναπνέει τους στίχους της.
Στρέφει το κεφάλι και με κοιτά: «η μυθολογία είναι πραγματικότητα», μου λέει. Πώς να μπω στο μυστήριό της και να το βιώσω; Τη μεταφράζω. Η φωνή της με προσκαλεί:
Ελληνικό το άνθος? η έκσταση ελληνική
ανακτά για πάντα
Κάποια που πέθανε
ακολουθώντας
το χαμένο μέτρο πολύπλοκου άσματος.
Πριν από τον θάνατό της ομολογεί: «Νομίζω ότι κατάφερα να πάρω αυτό που έψαχνα από τη ζωή και την τέχνη», ενώ μια μέρα πριν πεθάνει, τον Σεπτέμβριο του 1961, κράτησε στα χέρια της το πρώτο αντίγραφο της Ελένης στην Αίγυπτο. Τριάντα οκτώ χρόνια αργότερα εκδίδουμε την μετάφραση της Τριλογίας της στη χώρα που ανήκαν γεωγραφικά τα όνειρά της.

Άγγελος Σκούρτης
'Θέλω να φύγω με τα παιδιά του πλοιάρχου Γκραντ'
Προσωπικές εμπειρίες - έρευνα, έργα - απο τον κόσμο των εφήβων.

Τάκης Τζίμας
'Άγιον Όρος 1848, το πρώτο φωτογραφικό ταξίδι. Σκοπός και επιδιώξεις με όχημα το (νέο) μέσο της φωτογραφίας'

Η οργάνωση ενός ταξιδιού τον 19ον αιώνα, σε μία εποχή που τα μέσα μεταφοράς ήταν σχεδόν ανύπαρκτα, απαιτούσε οικονομικά μέσα τα οποία μπορούσε να δικαιολογήσει μόνον ο σκοπός και η χρησιμότητα του ταξιδιού. Ένα τέτοιο, άγνωστο αλλά πολύ σημαντικό ταξίδι, πραγματοποίησε στο Άγιον Όρος το 1848 ο Ρώσος Perre de Sevastianoff επικεφαλής πολυμελούς ομάδας τεχνικών.
Το ταξίδι αυτό χρηματοδοτήθηκε από τον τσάρο της Ρωσίας και σκοπό είχε την αντιγραφή με τη μέθοδο της δαγγεροτυπίας -που είχε μόλις πριν εννέα χρόνια ανακοινωθεί στο ευρύ κοινό(1)- των σπάνιων χειρογράφων και ιερών κειμηλίων που φυλάσσονταν επί αιώνες στα μοναστήρια της Αθωνικής Πολιτείας.
Η (πρώτη) φωτογραφική εφημερίδα "La Lumiere" που εκδίδονταν στο Παρίσι περιγράφει ως εξής την αποστολή και το έργο που επιτέλεσε ο Pierre de Sevastianoff στο Άγιον Όρος(2): "….. Άγιον Όρος. Το ταξίδι του κ. de Sevastianoff. O αριθμός των κλισέ που πραγματοποίησε ο κ. Sevastianoff αριθμεί τις 4.500. Αφού ολοκλήρωσε την εξωτερική φωτογράφιση των αναρίθμητων μοναστηριών αυτής της ιδιότυπης νησίδας στην οποία πηγαίνει κανείς με τρομερές δυσκολίες, ο λαμπρός καλλιτέχνης προχώρησε στην φωτογράφηση των σημαντικότερων μονών του Αγίου Όρους, οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Στην συνέχεια εισχώρησε στα άδυτα των μοναστηριών αναπαράγοντας-φωτογραφικά- τους ανεκτίμητης αξίας καλλιτεχνικούς και ιστορικούς θησαυρούς που φυλάσσονται εκεί... Φτάνει κανείς να είναι εξοικειωμένος με την φωτογραφία για να καταλάβει την έκταση των γνώσεων και δεξιοτήτων που απαιτούνται για να αντιγράψει κάποιος σωστά τα αρχαία, φθαρμένα, κιτρινισμένα από το χρόνο χειρόγραφα και τις ξεθωριασμένες αγιογραφίες. Επίσης, στη θέα αυτών των υπέροχων εικόνων του Sevastianoff, όλοι μας φανταζόμαστε την ευχάριστη έκπληξη και τον θαυμασμό που θα νιώσουν οι αναγνώστες μιας πιθανής έκδοσής τους σε λεύκωμα από τον διαπρεπή Ρώσο φίλο μας. Τέλος, οι ερευνητές και οι καλλιτέχνες θα βρουν σ' αυτό το μοναδικό μουσείο τεράστιο πλούτο γνώσης και πληροφοριών…"
H δουλειά του Pierre de Sevastianoff αντιπροσωπεύει την πρώτη μαζική και εκτενή αντιγραφή βιβλίων και χειρογράφων στην ιστορία της φωτογραφίας. Πιθανότητα ή παντελής έλλειψη εικόνων από αυτή τη δουλειά να έχει επιδράσει αρνητικά στην προβολή της και στην αξιολόγησή της. Ίσως να έχουν διασωθεί κάποια σοβαρά δείγματα σε αρχεία της αχανούς Ρωσικής επικράτειας. Ένα είναι σίγουρο. Ότι το σημαντικό αυτό ταξίδι του Pierre de Sevastianoff στο Άγιον Όρος δε θα πραγματοποιούνταν εάν δεν είχε προηγηθεί η εφεύρεση της φωτογραφίας.
1. Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών, Παρίσι, 19/8/1839
2. D. E. Lacan, Εφημερίδα La Lumiere, Παρίσι, 15 Οκτωβρίου 1860

Άσπα Τομπούλη
'Ταξίδι και Στάσις στα κείμενα του Ευγένιου Ο' Νηλ'

Το ‘ταξίδι’ διατρέχει τα κείμενα του Ο’ Νηλ: είτε ως η φυγή στη θάλασσα ‘πέρα από τον ορίζοντα’ είτε ως περιπλάνηση στο περιθώριο της ‘μεγάλης πόλης’ ανάμεσα σε κοινωνικούς παρίες και έκπτωτους αγγέλους. Το ταξίδι ως εσωτερική διεργασία και πραγματική εμπειρία σπάνια ολοκληρώνεται. Η ‘στάσις’, η ακινησία, η απορία και η αδυναμία υπέρβασης αδιεξόδων που δημιουργούνται από προσωπικά τραύματα αλλά και κοινωνικά αδιέξοδα ενός καταρρέοντος κόσμου κυριαρχεί στα τελευταία έργα στα οποία επικεντρώνω σ’ αυτή την ομιλία μου. Ως άξονα έχω μια παραμελημένη και στην Ελλάδα ίσως παντελώς άγνωστη πλευρά του Ο’ Νηλ: την πολιτική. Με αφορμή το ανέβασμα του έργου του Χιούϊ φέτος το χειμώνα στην Αθήνα εξετάζω ‘ταξίδι’ και ‘στάσις’ σε συνάρτηση με την αντίληψή του Ο’ Νηλ για την Αμερική και τα αδιέξοδά της όπως τα έβλεπε ήδη από την εποχή του μεσοπολέμου.

Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων

Ακαδημίας 50

Παρασκευή 9 Μαΐου 2008

Πρωί

10.30-11.00 Έναρξη-χαιρετισμοί

Σόφη Δασκαλάκη Μυτιληναίου (Πρόεδρος του Π.Ο.Δ.Α.)

Μάνος Ποντικάκης (Πρόεδρος της Ε.Μ.Π.Ε.)

11.00-11.30 'I AM LI-eaVING'

Aντώνης Βολανάκης, Εικαστικός-διδάσκων στα Πανεπιστήμια Πελοποννήσου & Πατρών

11.30-12.00 'Τέχνη & Θάνατος'

Πέπη Ρηγοπούλου, Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών-Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ

12.00-12.30 'Η Hμέρα των Νεκρών στο Μεξικό'

Μαρίνα Κατσαρά, Καθηγήτρια Λατινοαμερικάνικης Λογοτεχνίας, Ιδρύτρια του Λατινοαμερικάνικου Ινστιτούτου «Πολιτισμός & Γλώσσα Λατινικής Αμερικής & Καραϊβικής ALANDAR»

12.30-13.00 'Τοπία Θανάτου'

Κώστας Μωραΐτης, Αρχιτέκτων-καθηγητής ΕΜΠ

13.00-13.30 'Θάνατος & Αρχαία Τραγωδία'

Γιάγκος Ανδρεάδης, Καθηγητής του Τμήματος ΜΜΕ και Πολιτισμού-Καθηγητής και Διευθυντής του Κέντρου Κλασσικού Δράματος και Θεάματος του Παντείου Πανεπιστημίου

13.30-14.00 Συζήτηση με τους συμμετέχοντες εισηγητές

Απόγευμα

17.30-18.00 'Θάνατος: Η Βεβαιότητα της Αβεβαιότητας'

Απόστολος Αποστόλου, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, καθηγητής Πανεπιστημίου Πάντοβας, Διευθυντής Πανεπιστημίου Ελευθέρου Χρόνου

18.00-18.30 'Αναζητώντας το νόημα της ζωής: Ο Θάνατος στα Λαϊκά Παραμύθια του Κόσμου'

Δημήτρης Προύσαλης, Εκπαιδευτικός–Αφηγητής

18.30-19.00 'Αρχιτεκτονική και Θάνατος'

Τζίνα Σταυράκη, Αρχιτέκτων

19.00-19.30 'Χορός με το Θάνατο'

Μαρία Οικονόμου, Ψυχολόγος

19.30-20.00 'Ο Θάνατος στις θεατρικές & κινηματογραφικές σκηνοθεσίες του Βασίλη Βαφέα'

Βασίλης Βαφέας, Σκηνοθέτης Κινηματογράφου & Θεάτρου

20.00-20.30 Θεατρικό αναλόγιο του Βασίλη Βαφέα

Ηθοποιοί

Πάνος Βίτσικας, Βασίλης Βλάχος, Ειρήνα Ιγγλέση, Δημήτρης Κοτζιάς, Χριστίνα Χαραλαμπάκη

20.30-21.00 Συζήτηση με τους συμμετέχοντες εισηγητές

Δευτέρα 12 Μαΐου

Πρωί

10.30-11.00 'Η αντίληψη του Θανάτου στο Ισλάμ'

Dr.Abd-Rassoul Mounir, Ιμάμης Ιατρός

11.00-11.30 'Η Κάθοδος και η Άνοδος της Ψυχής στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία'

Λιλή Μπαρλαμά, Ερευνήτρια Αρχαίων Μυστηρίων

11.30-12.30 'Το–είναι-προς–τρέλα- το ερώτημα του ναρκισσισμού'

Φώτης Καγγελάρης, Διδάκτωρ Ψυχοπαθολογίας

12.30-13.00 Προσωπική παρέμβαση

Εύη Αδάμ, Παρουσιάστρια

13.00-13.30 'Μυθικές καταβολές σκηνικών θανάτων: Η περίπτωση της Μήδειας'

Σίση Παπαθανασίου, Ιστορικός Πολιτισμού & Θεάτρου-Καλλιτεχνική Διευθύντρια Θεατρικού Αναλογίου

13.30-14.00 Θεατρική παράσταση: 'Ο στρατός της σωτηρίας' των Αντώνη & Κωνσταντίνου Κούφαλη

Σκηνοθεσία & Ερμηνεία Κοσμάς Φουντούκης

Κοσμάς Φουντούκης, Ηθοποιός

14.00-14.30 Συζήτηση με τους συμμετέχοντες εισηγητές

Απόγευμα

17.30-18.00 'Memento mori: ένα διαφορετικά επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα έργα τέχνης'

Αθηνά Σχινά, Ιστορικός και Κριτικός Τέχνης, Πανεπιστήμιο Αθηνών

18.00-18.30 'Η βίωση του Θανάτου από την Ιουδαϊκή Πολιτισμική Κοινότητα'

Στέφανος Ροζάνης, Διδάσκων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο-Σχολή Επικοινωνίας Μέσων & Πολιτισμού

18.30-19.00 'Η ενόρμηση του θανάτου, μια σύγχρονη φιλοσοφική & ψυχαναλυτική Ανακάλυψη'

Δημήτρις Βεργέτης, Ψυχαναλυτής–Διευθυντής Περιοδικού αληthεia

19.00-19.30 'Φαινομενολογία του Θανάτου – μια προσωπική παρέμβαση'

Βασίλης Ζηλάκος, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

19.30-20.00 'Τα Δεξιθανάτια Ρεμπέτικα'

Αλέξανδρος Ασωνίτης, Συγγραφέας

20.00-21.00 'Ω! μπο καίλα μου!...'

Κινηματογραφικό Δρώμενο

Νίκος Αλευράς, Σκηνοθέτης

21.00-21.30 Συζήτηση με τους συμμετέχοντες εισηγητές

Τρίτη 13 Μαΐου

Πρωί

11.00-11.30 'Ο Θάνατος στην Ορθόδοξη Υμνολογία'

Ευτύχης Σαρμάνης, Διδάκτωρ Θεολογίας

11.30-12.00 'Το διάστημα από τον Θάνατο μέχρι την επόμενη Γέννηση'

Στάθης Λιακόπουλος, Βουδιστής-Διδάσκαλος

12.00-12.30 'Όταν ο θάνατος «καταργείται»: ένα παιχνίδι της σκέψης του Ζοζέ Σαραμάγκου'
Στέλλα Καλογεροπούλου, Νομικός-Κοινωνιολόγος

12.30-13.00 'Απεικονίζοντας το Θάνατο: εκδοχές του Αόρατου'
Θανάσης Μουτσόπουλος, Ιστορικός Τέχνης

13.00-13.30 Συζήτηση με τους συμμετέχοντες εισηγητές

Απόγευμα

17.00-17.30 'Ο Θάνατος στο film noir'

Δημήτρης Παπαχαραλάμπους, Διδάκτωρ–Διδάσκων στο Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών

17.30-18.00 'Οι ιδέες Αθανασίας στο Παραλήρημα των Αρνήσεων του Cotard'

Γιώργος Δημητριάδης, Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής

18.00-18.30 'Θάνατος & Ελευθερία σε Ελληνική Φυλακή Ανηλίκων'

Ρόδη Καγγελάρη, Ψυχολόγος - Εγκληματολόγος

18.30-19.00 'Τελετουργικά Θανάτου στην Ιαπωνία'

Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Συγγραφέας, Μεταφραστής

19.00-19.30 'Η αντίληψη του Θανάτου στον Ινδουϊσμό και τον Τζαϊνισμό'

Δημήτρης Βασιλειάδης, Πρόεδρος του Ελληνοϊνδικού Συνδέσμου, Καθηγητής Πολιτισμού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πανεπιστημίου του Μπεναρές

19.30-20.00 Απόπειρες εικονογράφησης της απώλειας στις ταινίες της Λουκίας Ρικάκη

Λουκία Ρικάκη, Σκηνοθέτις

20.00-20.30  'Death Μουσική: Η γένεση και η εξέλιξη'

Μάνος Καραμολέγκος, Μουσικός

20.30-21.30 Συζήτηση με τους συμμετέχοντες εισηγητές

Τετάρτη 14 Μαΐου

Απόγευμα

18.30 'Ο Θάνατος όπως καταγράφεται και εκφράζεται στα Μοιρολόγια της Μάνης'

Γιώργος Δημακογιάννης, Εκδότης

Μοιρολόι

«Θειά ΑΝΤΩΝΟΥ» από τη ΜΑΝΗ

19.00 'Μοιρολόι'

Παρουσίαση-Σχόλιο

Ηλίας Πετροπουλέας

19.30 'Το Μοιραίο στη Ποίηση'

Γιώργος Χρονάς, Ποιητής, Εκδότης-Διευθυντής του περιοδικού «Οδός Πανός»

Περιλήψεις

Αντώνης Βολανάκης

Εικαστικός,  διδάσκων στα Πανεπιστήμια Πελοποννήσου και Πατρών

'I AM LI-eaVING'

Οι έννοιες που προκύπτουν από τα ρήματα ζω, αποχωρώ και αποθνήσκω αποτελούν το εφαλτήριο για την αυτοβιογραφική έρευνα, εργαστήρια με ηθοποιούς και χορευτές με αποτέλεσμα την ομώνυμη περφόρμανς που εξετάζει πώς ο φόβος του θανάτου ανακινεί το τραύμα της απώλειας που έλαβε χώρα στο Linbury Stage-Royal Opera House, Covent Garden to 2003.

Γιώργος Δημητριάδης

Ψυχίατρος/Ψυχαναλυτής

Μaster Ψυχοπαθολογίας Παρίσι VII

'Οι ιδέες αθανασίας στο παραλήρημα των αρνήσεων του Jules Cotard'

Το εν λόγω παραληρηματικό σύνδρομο στο οποίο οι ασθενείς αρνούνται την ύπαρξη διαφόρων οργάνων του σώματός τους φτάνοντας ενίοτε να αρνηθούν και την ίδια την ύπαρξής συχνά, παραδόξως πως, αρνούμενοι παράλληλα το ενδεχόμενο θανάτου τους μας λέει κάτι όσον αφορά το νόημα της επιθυμίας και το πώς ο θάνατος στηρίζει τη ζωή.

Ρόδη Καγγελάρη

Ψυχολόγος - Εγκληματολόγος

'Θάνατος και Ελευθερία σε ελληνική Φυλακή Ανηλίκων'

Ζωή, Θάνατος, Ελευθερία, Φυλακή: στη φυλακή ανηλίκων, οι έννοιες συγχέονται, ταυτίζονται, νοηματοδοτούνται εκ νέου. Στο κατεξοχήν πλαίσιο θανάτωσης της κοινωνικής και προσωπικής ζωής, η απόσταση ανάμεσα στις λέξεις και τα πράγματα ορίζεται αποκλειστικά βάσει της έννοιας και του βαθμού προσωπικής ελευθερίας του καθενός.

Θανάσης Μουτσόπουλος

Ιστορικός Τέχνης

'Απεικονίζοντας τον Θάνατο: εκδοχές του αόρατου'

Η εισήγηση επειχειρεί να διερευνήσει το πως οι σύγχρονες κουλτούρες της εικόνας στην ουσία έχουν απεμπολήσει την προσπάθεια να απεικονίσουν το ίδιο το μυστήριο του θανάτου προς όφελος της αναπαράστασης του νεκρού.

Κώστας Μωραΐτης

Αρχιτέκτων, καθηγητής ΕΜΠ

'Τοπία Θανάτου'

Η εμφατική διατύπωση του τίτλου «τοπία θανάτου», αναφέρεται κατ΄ ακρίβειαν στους τόπους ταφής, κατατάσσοντάς τους στην κατηγορία του πολιτισμικά συγκροτημένου τοπίου.

Η προσπάθεια των κοινωνιών να υπερβούν την απώλεια των νεκρών μελών τους, ανατίθεται συνηθέστατα στη διαμόρφωση του τόπου. Αυτή η προσπάθεια ελέγχου του χρόνου, μέσω της μνημονικής αναφοράς που υποδεικνύουν οι τόποι ταφής, ακόμη και όταν περιλαμβάνει αρχιτεκτονικές ή γλυπτικές κατασκευές ως εστιακά της σημεία, ακτινοβολεί την επιρροή της σε πεδίο ευρύτερο, συγκροτώντας εντέλει αντίληψη τοπίου.

Με ακόμη ειδικότερες παρατηρήσεις, μπορούμε να συσχετίσουμε τις συνήθειες διαμόρφωσης των τόπων ταφής με τις αντιλήψεις των αντίστοιχων κοινωνιών για την εν γένει διαμόρφωση του τοπίου, επισημαίνοντας την πολυσυλλεκτική, εκλεκτικιστική προσέγγιση της σύγχρονης εποχής.

Δημήτρης Παπαχαραλάμπους

Διδάκτωρ-διδάσκων στο Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών

'Ο Θάνατος στο film-noir'

Τι είναι το Film Noir; Ποιο σκοτάδι μαυρίζει τον τίτλο και τον κόσμο του; Είναι μόνο το ασπρόμαυρο της φωτογραφίας, το σύνηθες νυχτερινό σκηνικό του ή κάτι βαθύτερο; Το παρόν κείμενο καταδεικνύει το αμείλικτο φάσμα του θανάτου που σκεπάζει την πιο αινιγματική κινηματογραφική κατηγορία. Ενός θανάτου βίαιου, προϊόντος εγκληματικών παθών και άτεγκτων κοινωνικών συνθηκών, ο οποίος παρουσιάζεται όχι μόνο ως μια φυσική αλλά κυρίως ως μια κοινωνική και πολιτισμική αναγκαιότητα. Ενός θανάτου που απειλεί όχι μόνο τους ήρωες, αλλά και την κοινωνία, την πόλη, τον κόσμο ολόκληρο προκαλώντας ανάμικτα αισθήματα τρόμου και ηδονής.

Δημήτρης Προύσαλης

Εκπαιδευτικός- αφηγητής

'Αναζητώντας το νόημα της ζωής: Ο Θάνατος στα λαϊκά παραμύθια του Κόσμου'

Ο άνθρωπος ως homo narrans-αφηγηματικό ον προσπάθησε από τις απαρχές της παρουσίας του στη γη να μιλήσει μέσα από τις ιστορίες του για όλα αυτά που απασχολούσαν τον ψυχικό του κόσμο, τα μεγάλα και τα μικρά, τα σημαντικά και τα ασήμαντα, τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα, για τον κόσμο που έκρυβε μέσα του αλλά και για εκείνον που τον περιέβαλλε. Μέσα από τα λαϊκά παραμύθια και τις μυθικές ιστορίες επιχείρησε να βάλει τάξη στο χάος του κόσμου στην προσπάθειά του να τον εξηγήσει, να τον κατανοήσει και να τον αποδεχτεί, προκειμένου να τοποθετηθεί απέναντί του, δηλαδή να κάνει ένα βήμα προς την ωριμότητα. Το σημαντικότερο ζήτημα για το οποίο κλήθηκε να πάρει θέση ήταν ο Θάνατος ως φαινόμενο του κύκλου της ζωής. Η προσπάθεια κι επιθυμία του να απαντήσει σε θεμελιώδη ερωτήματα της σχέσης του με τον Θάνατο και να νοηματοδοτήσει την παρουσία του ως κατάσταση στην καθημερινή του ζωή αποτυπώθηκε μέσα από τα λαϊκά παραμύθια δημιουργώντας προσεγγίσεις για όλες τις διαστάσεις αυτής της αναπότρεπτης συνάντησης: Την εξήγηση, την αποδοχή, το ξεγέλασμα, την ανακούφιση, τη διακωμώδηση, τη φιλοσόφηση.

Λουκία Ρικάκη

Σκηνοθέτις

Τα ίχνη του τέλους . . . όπου το παιχνίδι

αναμετριέται με τη μνήμη . . . και κτίζει

με εικόνες προσδοκίες αθανασίας . . .

απόπειρες εικονογράφησης της απώλειας

στις ταινίες της Λουκίας Ρικάκη